Przegląd teorii fizycznych, metafizycznych, teologicznych pod kątem stworzenia świata. Napisana w przystępny, łatwy sposób. Autor stara się pokazać, że najistotniejszą rzeczą we wszechświecie jest jego racjonalność.
Po przeczytaniu miałem jednak uczucie niedosytu. Dużo tematów, problemów potraktowanych pobieżnie, jedynie zasygnalizowanych, co w sumie nie może dziwić, gdyż tematyka jest bardzo obszerna.
Drzemie w nas potężny, nie do końca zrozumiały, instynkt rozumienia. Chcielibyśmy wszystko do końca pojąć, wyjaśnić, udowodnić. Żeby nie było nic, co by nie pozostawało bez racji, i to racji usuwającej wszelki niepokój wątpienia, wszelkie znaki zapytania. Im rzecz donioślejsza, tym bardziej chcemy ją wyjaśnić, zlikwidować jakikolwiek cień podejrzenia, że mogłoby być inaczej. Taka tęsknota do "ostatecznych wyjaśnień" sama nie jest do końca zrozumiała, a gdy chcemy ją zrozumieć, nieuchronnie narzuca się pytanie: co to znaczy "zrozumieć"?
Author(s): Michał Heller
Publisher: Universitas
Year: 0
Language: Polish
Pages: 247
City: Kraków
TREŚĆ
PRZEDMOWA.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..9
Rozdział 1: Ostateczne wyjaśnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
1. Zrozumieć rozumienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
2. Totalitaryzm metody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
3. Modele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
4. Zasady antropiczne i inne wszechświaty . . . . . . . . . . . . . . . . 19
5. Stworzenie wszechświata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
CZĘŚĆ I: MODELE
Rozdział 2: Kłopoty z wiecznością wszechświata . . . . . . . . . . . . . . 25
1. Wieczność i nieskończoność wszechświata . . . . . . . . . . . . . . 25
2. Hipoteza śmierci cieplnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
3. Pierwszy model Einsteina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
4. Wszechświat i filozofia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
5. Rozszerzająca się pustka. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
6. Kryzys filozofii Einsteina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
Rozdział 3: Wszechświat cykliczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
1. Problem początku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
2. Wszechświaty oscylujące . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
3. Twierdzenie o powrotach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
4. Wszechświaty Tolmana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
5. Twierdzenie Tiplera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
6. Osobliwości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
Rozdział 4: Zapętlony Kosmos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
1. Wizje zamkniętego czasu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
2. Wszechświat Kurta Gödla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
3. Propozycja Gotta i Liego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
4. Przyczynowość i czas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
5. Globalny czas i fizyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
6. Piana czasoprzestrzeni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58Rozdział 5: Nieustanne stwarzanie przeciw początkowi . . . . . . . 1 61
1. Od stanu statycznego do stacjonarnego . . . . . . . . . . . . . . . 161
2. Narodziny nowej kosmologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
3. Wszechświat Bondiego i Golda. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164
4. Wszechświat Hoyle’a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
5. W ogniu dyskusji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
6. Zmierzch kosmologii stanu stacjonarnego . . . . . . . . . . . . . . 170
7. Kreacja i lepkość . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
Rozdział 6: Coś z prawie niczego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
1. Problem horyzontu i problem płaskości . . . . . . . . . . . . . . . 177
2. Mechanizm inflacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
3. Scenariusz inflacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182
4. Kilka uwag krytycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
Rozdział 7: Kwantowe stworzenie wszechświata . . . . . . . . . . . . . 187
1. Od inflacji do kreacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
2. Wszechświat z fluktuacji próżni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
3. Falowa funkcja wszechświata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
4. Całkowanie po drogach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
5. Uwagi krytyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196
CZĘŚĆ II: ZASADY ANTROPICZNE I INNE WSZECHŚWIATY
Rozdział 8: Zasady antropiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
1. Kompleks marginesu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
2. Epoka człowieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
3. Referat Cartera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
Rozdział 9: Dobór naturalny w populacji wszechświatów . . . . . . 109
1. Wieloświat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
2. Naturalna selekcja wszechświatów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
3. Logika sytuacyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
4. Uwagi krytyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
5. Czy życie jest tańsze od małej entropii? . . . . . . . . . . . . . . . 115
6. O falsyfikacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116Rozdział 10: Zasady antropiczne i teorie wszystkiego . . . . . . . . . 119
1. Dążenie do jedności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
2. Czy można zmieniać strukturę wszechświata? . . . . . . . . . 121
3. Sztywne struktury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
4. Wyobraźnia i racjonalizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
5. Nasz antropocentryzm? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
Rozdział 11: Metafizyki zasad antropicznych . . . . . . . . . . . . . . . . 127
1. Trzy filozoficzne postawy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
2. „Wszechświat uczestniczący” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
3. Tworzenie własnej historii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
4. Ile swoich kopii ma czytelnik? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
5. Fałszywa alternatywa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Rozdział 12: Zakłopotanie Tegmarka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
1. Inne wszechświaty w filozofii i fizyce matematycznej . . . . 137
2. Domeny i wszechświaty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
3. Żonglerka prawdopodobieństwami . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
4. Apologia wieloświata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
CZĘŚĆ III: STWORZENIE WSZECHŚWIATA
Rozdział 13: Pęd ku zrozumieniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
Rozdział 14: Metafizyka i teologia stworzenia . . . . . . . . . . . . . . . 155
1. Idea stworzenia w Starym Testamencie . . . . . . . . . . . . . . 155
2. Greckie zmagania z genezą wszechświata . . . . . . . . . . . . 158
3. Chrześcijańska teologia stworzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
4. Orygenes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
5. Augustyn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164
Rozdział 15: Stworzenie i odwieczność wszechświata . . . . . . . . . 169
1. Kryzys . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169
2. Sytuacja problemowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
3.
Contra murmurantes... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
172
Rozdział 16: Spory o wszechmoc Boga. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
1. Dwukierunkowe pytania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
2. Dylematy bożej wszechmocy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
3. Od klasyfikacji do matematyczności . . . . . . . . . . . . . . . . 180Rozdział 17: Świat Newtona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
1. Uzupełnienie do „Principiów” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
2. Matematyczny plan stworzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
3. Fizyko-teologia i koncepcja stworzenia . . . . . . . . . . . . . . 189
4. Wpływ Newtona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
Rozdział 18: Świat Leibniza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
1. Newton i Leibniz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
2. Gdy Bóg liczy i zamyśla... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194
3. Tajniki Bożego rachunku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196
4. Czas i przestrzeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
5. Przyczynowość . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
Rozdział 19: Osobliwość początkowa i stworzenie świata . . . . . 205
1. Pytanie o ewolucję i jej początek . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205
2. Czas i jego początek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205
3. Kłopoty z osobliwością . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207
4. Metodologiczne przestrogi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
5. Wielki Ślad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
Rozdział 20: Stworzenie i ewolucja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
1. Dwa zawłaszczenia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
2. Hiperprzestrzeń życia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217
3. Prawdopodobieństwo i przypadek . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
4. Bóg i przypadek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222
Rozdział 21: Pytanie Leibniza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225
1. Katalog wyjaśnień R.L. Kuhna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225
2. Pytanie Leibniza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
3. Efekt domina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228
4. Istnienie wszechświata a reguły języka . . . . . . . . . . . . . . . 229
5. Prawdopodobieństwo niczego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
6. Brutalny fakt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232
EPILOG: LEKCJA PSEUDO-DIONIZEGO . . . . . . . . . . . . . . . . . 237
Indeks nazwisk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
