Bakı: Azərnəşr, 1924. — 213 s.Türk xalqlarının mədəniyyət tarixində iz qoymuş tanınmış simalardan biri olan Bəkir Çobanzadənin həyatı və yaradıcılığı barəsində ara-sıra danışılsa da, bu mövzuya vaxtaşırı qayıtmağa gərək var. Ötən yüzilin 30-cu illərində Sovet imperiyasının qılıncının dalının-qabağının kəsdiyi bir vaxtda repressiyaya tuş gələnlərdən biri də Bəkir Çobanzadədir. Araşdırmaçı Mahmud Allahmanlı Bəkir Çobanzadə haqqında danışaraq bildirir ki, o, barəsində daha çox danışılmalı olan şəxsiyyətlərdəndir. Lakin təəssüf ki, bu ensiklopedik zəka sahibi gərək olduğundan az araşdırılıb: "Bəkir Çobanzadə az yaşadı. Yaşadığı 44 il özü qədər də ağrılarla, əzablarla dolu olan bir ömrün payıdır. Bu 44 ildən sonrakı illər onun mənəvi yaşam dövrüdür. İndi o, taleyinin həmin dövrünü yaşayır. Türk xalqlarının mədəniyyət tarixində mövcud olan tarixi şəxsiyyətlər təkcə mənsub olduqları xalqa deyil, habelə bəşər mədəniyyətinə, onun zənginləşməsinə xidmət ediblər. Bəkir Çobanzadə də belə şəxsiyyətlərəndir. Özünün dediyi kimi o, türk xalqlarında mədəni inqilabın dərinləşməsinə böyük yardımçı olan ziyalıdır".
Bəkir Çobanzadə Krım quberniyasının Qarasubazar kəndində anadan olub: "Şeirlərindən birində "Nə mirzə var soyumda, nə aytulu bay, babam bir çoban, anam Yeydabay" deyir. Bununla da o, kimliyi haqqında dəqiq məlumat verir. Bəkir Çobanzadənin atası çoban olub. Çətin həyat sürüb. Hətta balaca Bəkirin özü də 10 yaşına kimi çobanlıq edib. Onun fitri istedadı, qeyri-adi qabiliyyəti burada uzun müddət qalmasına imkan verməyib. Balaca Bəkir kənd mollasının yanında "Quran"ı öyrənib, Hafizin, Sədinin, Füzulinin yaradıcılığını mükəmməl mənimsəyib. İsmayıl bəy Qasprinski, Həsən Səbri Ayvazov bu tatar balasının belə bir istedada malik olduğunu görüb böyük maraqla qarşılayırlar. Xeyirxah adamların, imkanlı kənd camaatının köməkliyi sayəsində Bəkir Çobanzadə Türkiyəyə yola düşür. Burada bir müddət maddi ehtiyac ucbatından çayçı yanında şagird işləməyə məcbur olur. Sonra "Sultani" məktəbində oxuyur. Həmin vaxt İstanbul universitetində təşkil olunmuş kursda fransız və ərəb dillərini öyrənir. Bununla o, məktəblərdə fransız və ərəb dilindən dərs demək hüququ qazanır. Ona "Sultani" məktəbində oxumağa İstanbuldakı "Krım" tələbə cəmiyyətinin sədri Cəfər Seyid Əhməd yardımçı olur. Buranı müvəffəqiyyətlə qurtaran Bəkir Çobanzadəyə Macarıstanın Peşte Universitetində təhsilini davam etdirmək üçün zəmanət verilir. Çobanzadə həmin universitetin filologiya-fəlsəfə fakültəsini bitirir. Akademik Dyul Nemətin rəhbərliyi ildə 1920-ci ildə "Kodeks - Kommanikus"da zahiri ahəng uyğunsuzluğu və türk dillərində məxrəc bazası problemləri" mövzusundə doktorluq dissertasiyası müdafiə edir".
Həyatının bu dövründən sonra Bəkir Çobanzadənin müstəqil fəaliyyət və yaradıcılıq dövrü başlayır. Mahmud Allahmanlı bildirir ki, Bəkir Çobanzadənin fəaliyyətini bir neçə istiqamətdə araşdırmaq zərurəti var: "Əvvəla, o, dilçi alim kimi neçə-neçə kitab və məqalələrin müəlifidir: "Türk-tatar lisaniyyətinə mədxəl", "Türk-tatar dialektolojisi", "Türk dili", "Türk qrameri", "Elmi qramerin əsasları" və başqaları bu qəbildəndir. İkincisi, Bəkir Çobanzadənin ədəbiyyatın ayrı-ayrı dövrləri və nəzəri problemləri ilə bağlı apardığı araşdırmalarıdır: "Son dövr krım-tatar ədəbiyyatı", "Türk ədəbiyyatı" və başqa kitabları bu qəbildəndir".
