Serbsko-albański konflikt o Kosowo: studium kryminologiczne = Srpsko-albanski konflikt oko Kosova: kriminološka studiǰa

Każdy konflikt rodzi napięcia i spory, te zaś nierzadko zmieniają się w agresję zarówno werbalną, jak i fizyczną, co nieuchronnie prowadzi do działań patologicznych, a następnie przestępczych. Takim konfliktem jest niewątpliwie serbsko-albański spór o Kosowo, który rozgrywa się na kilku poziomach i płaszczyznach. W niniejszej pracy podjęto próbę zbadania tego konfliktu na gruncie kryminologii – nauki poszukującej źródeł przestępczości (etiologia), opisującej działania przestępcze (fenomenologia) i podającej propozycje związane z zapobieganiem przestępczości (profilaktyka). W ten sposób zmierza do wykrycia sprawcy, opisuje prawdopodobieństwo zdarzeń oraz zabezpiecza pamięć. Autorka skupiła się na badaniach terenowych przeprowadzonych w trzech grupach narodowych: serbskiej, czarnogórskiej i kosowarskiej. W związku z powyższym niniejsza publikacja wypełnia lukę w polskiej literaturze przedmiotu związaną z problematyką bałkańską w kontekście nauk penalnych, a w szczególności kryminologii. Rzecz jasna, pozycja ta nie wyczerpuje całego tematu, ale stanowi jedynie punkt wyjścia do dalszych pogłębionych badań kryminologicznych w tym obszarze Europy, zwłaszcza zaś na terytorium jakże skonfliktowanego Kosowa. Książka składa się z sześciu rozdziałów. Rozprawę na temat serbsko-albańskiego (kosowarskiego) konfliktu o Kosowo rozpoczyna rozdział metodologiczny, który zawiera przedmiot i cel badań, metody, techniki i narzędzia badawcze, problemy i hipotezy badawcze, a także opis terenu i organizacji badań; prezentuje także dane osobopoznawcze badanych grup respondentów. W drugim rozdziale znajdują się rozważania oparte na teoriach na temat istoty konfliktu w naukach społecznych oparte na teoriach kryminologicznych, które czerpią z dorobku socjologii na gruncie nauk związanych z badaniami zachowań przestępczych. W trzecim rozdziale natomiast zostały umieszczone informacje na temat podłoża, źródeł i istoty konfliktu serbsko-albańskiego, którego eskalacja w XX i XXI wieku przypada na lata 1987– 2019. W rozdziale tym zwraca się szczególną uwagę na terytorialne, demograficzne, a zwłaszcza kulturowe uwarunkowania analizowanego sporu w świetle wyników badań empirycznych. Rozdział czwarty zawiera przemyślenia na temat konfliktu serbsko-albańskiego jako źródła przestępczości w postaci przestępstw z nienawiści (pogrom i czystka etniczna) oraz przestępstw o charakterze terrorystycznym i korupcyjnym. Rozdział piąty prezentuje przestępczość jako następstwo analizowanego konfliktu. W związku z tym zostały w nim umieszczone wyniki badań empirycznych dotyczących takich zachowań przestępczych, jak handel ludźmi, handel bronią, handel narkotykami handel dokumentami tożsamości oraz handel ludzkim narządami (zjawisko to zostało jedynie zasygnalizowane). Szósty (ostatni) rozdział zawiera naukowe refleksje na temat relacji wymiaru sprawiedliwości do sprawców przestępstw dokonanych podczas analizowanego konfliktu. W tej części pracy zaprezentowano strukturę, funkcjonowanie i ocenę Międzynarodowego Trybunału Karnego dla byłej Jugosławii (MTKJ) oraz Specjalnej Izby Kosowskiego Wymiaru Sprawiedliwości (Kosovo Specialist Chambers and Specialist Prosecutor’s Office) - (sądów i prokuratury), opierając się głównie na wynikach badań empirycznych dotyczących obrazu zbrodni wojennych, postrzegania zbrodni przeciwko ludzkości oraz percepcji zbrodni ludobójstwa. Rozprawę zamyka studium oceny kierunków rozwiązania konfliktów i możliwości pojednania w społecznościach krajów byłej Jugosławii. Ta część pracy dotyka najbardziej delikatnej i jednocześnie jakże pożądanej kwestii dotyczącej rozwiązywania konfliktów, a mianowicie trudnej sztuki pokojowego sposobu rozstrzygania konfliktów międzynarodowych i pojednania (zarówno w skali makro, jak i mini). Rzeczywiste i szczere pojednanie powinno prowadzić do prawdy, o którą walczył podczas swojego procesu karnego Jesus Chrystus: „szukajcie prawdy, a prawda was wyzwoli” Autorka powierza w ręce Czytelników lekturę, która ukazuje fragmenty innej Europy, innego świata, a obserwacja życia wszystkich (niezależnie od narodowości, języka, religii czy grupy etnicznej) mieszkańców Kosowa skłania do refleksji zawartej w popularnym serialu pt. Gra o tron: „Serce kłamie, a głowa nas zwodzi. Jedynie oczy widzą prawdę. Patrz oczyma. Słuchaj uszami. Wąchaj nosem i czuj przez skórę. Potem dopiero myśl. W ten sposób poznasz prawdę” .