Siyasî partiler, demokratik siyasal sistemin en temel unsurlarıdır.
Toplumsal yaşamda başat bir role sahip olan siyasî partilerin
kuruluşu ve gelişimi, demokratik siyasal sistemin gelişimine paralel
bir çizgi izlemiştir. Siyasî partilerin tarihsel, ideolojik ve kurumsal
gelişimlerinin, objektif esaslara göre gözlemlenebileceği en önemli
mecra ise kuşkusuz seçimlerdir. Siyasî partiler, seçmenlerinin
talep ve isteklerini derleyerek siyasal sisteme aktarabilmek,
enikonu belli hedef[ler] üretmek, bunları tutarlı politikalar
bütününe dönüştürebilmek için seçimlere katılmaktadırlar. Seçim
beyannameleri ise siyasî partilerin seçmenlere seçimlerden önce
verdikleri taahhütnamelerdir. Beyannameler, partilerin temel hak ve
özgürlükler, eğitim, ekonomi, altyapı, sağlık gibi muhtelif alanlardaki
politika tercihlerini yansıtan, vaatlerini içeren en temel belgedir.
Siyasî partilerin ideolojik kimliklerinin yahut kimlik arayışlarının
ipuçlarını da beyannamelerde bulmak pekâlâ mümkündür.
Bu çalışmanın temel amacı da, 1923’ten ama asıl 1946’dan 12 Eylül
öncesindeki son seçime kadar (1977 Milletvekili Genel Seçimleri)
yapılmış milletvekili genel seçimlerine katılan siyasî partilerin
seçim beyannamelerine dayalı panoramalarını sunarak, Türkiye’nin
seçimleriyle ilgili bazı istatistiksel genellemelere ulaşmak, seçim
beyannamelerini tek kaynak altında toplamak ve siyasî partilerin
beyannamelerine dayanan soy kütüklerini çıkarmaktır. İki ana
bölümden oluşan çalışmanın ilk bölümünde, siyasî partiler, seçimler
ve hükûmetler özelinde -Osmanlı İmparatorluğu pratiğinin de göz
önünde bulundurulduğu- geniş bir değerlendirme bölümü yer
almaktadır. Bu değerlendirme bölümü, siyasî partilere ve seçimlere
ilişkin istatistiksel bilgileri ve arşivlerde unutulmuş verileri, teknik
detayları içermektedir. İkinci bölümde ise 1946-80 yılları arasında
yapılan milletvekili genel seçimlerine katılan tüm partilerin seçim
beyannamelerine yer verilecektir.
Prof. Dr. Mete Kaan KAYNAR – Arş. Gör. Nurettin KALKAN
Author(s): Mete Kaan KAYNAR, Nurettin KALKAN
Publisher: TBMM Basımevi
Year: 2023
Language: Turkish
Pages: 1185
City: Ankara
İÇİNDEKİLER
TAKDİM.............................................................................................................................................................VII
Süreyya Sadi BİLGİÇ
SUNUŞ ................................................................................................................................................................ IX
CUMHURİYET DÖNEMİ PARTİLER, SEÇİMLER, BEYANNAMELER (1923-1980)....................................1
1. Osmanlı’nın Mirası ...........................................................................................................................................1
1.1. Birinci Meşrutiyet ve Kânûn-ı Esâsî .........................................................................................................1
1.2. İkinci Meşrutiyet ve Osmanlı’da Siyasî Cemiyetler .................................................................................9
2. Cumhuriyet Dönemi Siyasî Partileri Üzerine Bazı Notlar..............................................................................24
2.1. Siyasî Partiler ile İlgili Arşivler Üzerine .................................................................................................24
2.2. Siyasî Partiler Tarihi Çalışmaları ile İlgili Bazı Metodolojik Sorunlar ve Hatırlatmalar........................29
3. 1923-1977 Yılları Arasında Yapılan Milletvekili Genel Seçimlerine Katılan Siyasî Partiler Üzerine
Genel Bir Değerlendirme ................................................................................................................................35
3.1. TBMM’de Temsil Edilen Siyasî Partiler.................................................................................................37
3.2. Anayasa Mahkemesi Tarafından Kapatılan Siyasî Partiler .....................................................................37
4. Cumhuriyet Dönemi Siyasî Partileri (1923-1980)..........................................................................................39
4.1. Erken Cumhuriyet Dönemi (06/07-1923-28.02.1943 Milletvekili Genel Seçimleri Arası Dönem).......39
4.2. Çok Partili Dönem (21.07.1946-27.10.1957 Milletvekili Genel Seçimleri Arası Dönem).....................44
4.3. 27 Mayıs Darbesi ile 12 Mart Muhtırası Arası Dönem (15.10.1961-12.10.1969
Milletvekili Genel Seçimleri Arası Dönem)............................................................................................59
4.4. 12 Mart Muhtırası ile 12 Eylül Darbesi Arası Dönem (14.10.1973 - 05.06.1977
Milletvekili Genel Seçimleri Arası Dönem)............................................................................................70
5. Cumhuriyet Dönemi Hükûmetleri (1923-1980) .............................................................................................73
KAYNAKÇA VE İLERİ OKUMA LİSTESİ .....................................................................................................112
1946 SEÇİMLERİ.............................................................................................................................................129
Cumhuriyet Halk Partisi Seçim Beyannamesi....................................................................................................131
1950 SEÇİMLERİ.............................................................................................................................................139
Cumhuriyet Halk Partisi Seçim Beyannamesi....................................................................................................141
Demokrat Parti Seçim Beyannamesi ..................................................................................................................149
Millet Partisi Seçim Beyannamesi......................................................................................................................155
1954 SEÇİMLERİ.............................................................................................................................................163
Cumhuriyet Halk Partisi Seçim Beyannamesi....................................................................................................165
Cumhuriyetçi Millet Partisi Seçim Beyannamesi...............................................................................................175
1957 SEÇİMLERİ.............................................................................................................................................185
Cumhuriyet Halk Partisi Seçim Beyannamesi....................................................................................................187
Cumhuriyetçi Millet Partisi Seçim Beyannamesi...............................................................................................199
Hürriyet Partisi Seçim Beyannamesi ..................................................................................................................205
Vatan Partisi Seçim Beyannamesi.......................................................................................................................213
1961 SEÇİMLERİ.............................................................................................................................................219
Cumhuriyet Halk Partisi Seçim Beyannamesi....................................................................................................221
Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi Seçim Beyannamesi...................................................................................253
Adalet Partisi Seçim Beyannamesi .....................................................................................................................257
Yeni Türkiye Partisi Seçim Beyannamesi...........................................................................................................283
1965 SEÇİMLERİ.............................................................................................................................................287
Cumhuriyet Halk Partisi Seçim Beyannamesi....................................................................................................289
Adalet Partisi Seçim Beyannamesi .....................................................................................................................351
Millet Partisi Seçim Beyannamesi......................................................................................................................377
Yeni Türkiye Partisi Seçim Beyannamesi...........................................................................................................393
Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi Seçim Beyannamesi....................................................................................425
Türkiye İşçi Partisi Seçim Beyannamesi ............................................................................................................443
1969 SEÇİMLERİ.............................................................................................................................................461
Cumhuriyet Halk Partisi Seçim Beyannamesi....................................................................................................463
Adalet Partisi Seçim Beyannamesi .....................................................................................................................547
Milliyetçi Hareket Partisi Seçim Beyannamesi ..................................................................................................597
Türkiye İşçi Partisi Seçim Beyannamesi ............................................................................................................617
Yeni Türkiye Partisi Seçim Beyannamesi...........................................................................................................633
Güven Partisi Seçim Beyannamesi .....................................................................................................................645
Birlik Partisi Seçim Beyannamesi ......................................................................................................................687
1973 SEÇİMLERİ.............................................................................................................................................695
Cumhuriyet Halk Partisi Seçim Beyannamesi....................................................................................................697
Adalet Partisi Seçim Beyannamesi .....................................................................................................................801
Cumhuriyetçi Güven Partisi Seçim Beyannamesi ..............................................................................................845
Milliyetçi Hareket Partisi Seçim Beyannamesi ..................................................................................................907
Türkiye Birlik Partisi Seçim Beyannamesi.........................................................................................................941
Demokratik Parti Seçim Beyannamesi ...............................................................................................................965
Milli Selamet Partisi Seçim Beyannamesi........................................................................................................1001
1977 SEÇİMLERİ...........................................................................................................................................1041
Adalet Partisi Seçim Beyannamesi ...................................................................................................................1043
Milli Selamet Partisi Seçim Beyannamesi........................................................................................................1063
Milliyetçi Hareket Partisi Seçim Beyannamesi ................................................................................................1093
Cumhuriyetçi Güven Partisi Seçim Beyannamesi ............................................................................................1125
Demokratik Parti Seçim Beyannamesi .............................................................................................................1131
Türkiye İşçi Partisi Seçim Beyannamesi ..........................................................................................................1133
Türkiye Birlik Partisi Seçim Beyannamesi.......................................................................................................1149
