Το έργο «Δίκαιο Κοινωνικής Ασφάλισης» προσεγγίζει ερμηνευτικά και ιστορικά τον θεσμό της κοινωνικής ασφάλισης και παρουσιάζει την οικονομική του λειτουργία. Το δίκαιο της κοινωνικής ασφάλισης αναλύεται στο έργο σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος εξετάζεται η διαμόρφωση του θεσμού της κοινωνικής ασφάλισης: η οριοθέτηση και η αυτονομία του ως δίκαιο, οι σύγχρονες τάσεις για την αναμόρφωση των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι πηγές του, η ιστορία και οργάνωση του ελληνικού συστήματος κοινωνικής ασφάλισης και η υπαγωγή στην ασφάλιση. Το δεύτερο μέρος εστιάζει στην οικονομική λειτουργία της κοινωνικής ασφάλισης, δηλαδή στη χρηματοδότηση της κοινωνικής ασφάλισης και στις κοινωνικοασφαλιστικές παροχές. H 4η έκδοση κρίθηκε αναγκαία για να περιλάβει τις νεότερες ρυθμίσεις ενώ συμβάλλει στην αποσαφήνιση του θεσμικού πλαισίου, εντοπίζει κενά και σε κάποιες περιπτώσεις προτείνει ρυθμίσεις, προκειμένου το ασφαλιστικό σύστημα να ανακτήσει την εμπιστοσύνη των ασφαλισμένων και να παραμείνει βασικός πυλώνας της κοινωνικής προστασίας. Το έργο αποτελεί χρήσιμο εργαλείο για τους δικηγόρους που ασχολούνται με το δίκαιο της κοινωνικής ασφάλισης, καθώς και τους νομικούς συμβούλους κοινωνικοασφαλιστικών φορέων.
Author(s): Πατρίνα Παπαρηγοπούλου-Πεχλιβανίδη
Edition: 4
Publisher: ΝΟΜΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ
Year: 2021
Language: Greek
Pages: 416
City: Αθήνα
Tags: Δίκαιο Κοινωνικής Ασφάλισης
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Ευχαριστίες XVII
Συντομογραφίες XIX
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η κοινωνική ασφάλιση, θεσμός με κοινωνικό σκοπό και οικονομική λειτουργία 1
ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ
ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Οριοθέτηση του δικαίου της κοινωνικής ασφάλισης
1.1Το δίκαιο της κοινωνικής προστασίας 11
1.2Οι κοινωνικοί κίνδυνοι 12
1.3Οι τεχνικές αντιμετώπισης των κοινωνικών κινδύνων 16
1.3.1 Οι τεχνικές που στηρίζονται στην ατομική και οικογενειακή ευθύνη 17
1.3.2 Οι τεχνικές που στηρίζονται στη συλλογική οργάνωση και ευθύνη 18
1.4Οι κλάδοι του δικαίου της κοινωνικής προστασίας 19
1.4.1 Το δίκαιο της κοινωνικής ασφάλισης 19
1.4.2 Το δίκαιο της κοινωνικής πρόνοιας 22
1.4.3 Το δημόσιο δίκαιο της υγείας 24
1.4.4 Το δίκαιο των κοινωνικών αποζημιώσεων 26
1.5Τα συστήματα κοινωνικής προστασίας 27
1.5.1 Τα συστήματα τύπου Bismarck 27
1.5.2 Το σύστημα των ΗΠΑ 28
1.5.3 Το σύστημα της Νέας Ζηλανδίας του 1938 31
1.5.4 Τα συστήματα τύπου Beveridge 32
1.5.5 Τα μεικτά συστήματα 35
1.5.6 Το ελληνικό σύστημα 36
1.6Η κρίση της κοινωνικής ασφάλισης ως πρόκληση προσαρμογής στις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες του 21ου αιώνα 39
1.7Στρατηγικές επιλογές για την αναμόρφωση του ελληνικού συστήματος κοινωνικής ασφάλισης 46
ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Πηγές του δικαίου κοινωνικής ασφάλισης
2.1Οι κρατικές πηγές 53
2.1.1Το Σύνταγμα 53
2.1.1.1 Ο πυρήνας του θεσμού της κοινωνικής ασφάλισης στη θεωρία 59
2.1.1.2 H νομολογία και η νομοθεσία σχετικά με την οργάνωση της κοινωνικής ασφάλισης 60
2.1.1.3 Οι υπερνομοθετικής ισχύος γενικές αρχές του δικαίου της κοινωνικής ασφάλισης 63
2.1.2Ο νόμος και οι νομοθετικής ισχύος γενικές αρχές του δικαίου της κοινωνικής ασφάλισης 74
2.1.2.1 Κανόνες διαχρονικού δικαίου 74
2.1.2.2 Οι γενικές αρχές του δικαίου κοινωνικής ασφάλισης 76
2.1.3Οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας 80
2.1.4Η νομολογία 82
2.2Οι υπερκρατικές πηγές 83
2.2.1Το διεθνές δίκαιο της κοινωνικής ασφάλισης 83
2.2.1.1Η εναρμόνιση, ο συντονισμός και η σύγκλιση των εθνικών κανόνων δικαίου 85
2.2.2.2Σημαντικές διεθνείς συμβάσεις για την κοινωνική ασφάλιση 86
2.2.2Το ενωσιακό δίκαιο της κοινωνικής ασφάλισης 92
2.2.2.1Ο συντονισμός των εθνικών νομοθεσιών 96
2.2.2.2Η σύγκλιση των εθνικών συστημάτων 118
ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ιστορία και οργάνωση της κοινωνικής ασφάλισης
3.1Οργανωτικά χαρακτηριστικά 126
3.1.1Ιστορική αναδρομή 127
3.1.1.1Η περίοδος 1860-1934 127
3.1.1.2Η περίοδος 1934-2010 128
3.1.1.3Η περίοδος 2010–2019 130
3.1.1.4Η περίοδος μετά το 2019 132
3.1.2Οι ενοποιήσεις των οργανισμών κοινωνικής ασφάλισης 133
3.1.2.1Έννοια και διακρίσεις των ενοποιήσεων 134
3.1.2.2Οι ενοποιήσεις των οργανισμών κοινωνικής ασφάλισης έως το 2010 135
3.1.2.3Οι ενοποιήσεις της περιόδου 2011-2012 138
3.1.2.4Οι ενοποιήσεις του Ν 4387/2016 140
3.1.2.5 Η ενοποίηση του Ν 4670/2020 143
3.1.2.6Το Ταμείο Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης (ΤΕΚΑ) 144
3.1.2.7Οι οργανισμοί κοινωνικής ασφάλισης 145
3.1.2.8Οι πιστοποιημένοι εξωτερικοί συνεργάτες του e-ΕΦΚΑ 148
3.2Το νομικό καθεστώς των οργανισμών κοινωνικής ασφάλισης 149
3.2.1Η έννοια του οργανισμού κοινωνικής ασφάλισης 149
3.2.2Τα δημόσια νομικά πρόσωπα 150
3.2.2.1Η αυτοδιοίκηση των δημόσιων οργανισμών κοινωνικής ασφάλισης 151
3.2.2.2Η κρατική εποπτεία και ο έλεγχος 152
3.2.3Οι ιδιωτικοί οργανισμοί κοινωνικής ασφάλισης 157
3.2.3.1Τα αλληλοβοηθητικά ταμεία που έχουν ιδρυθεί με ΣΣΕ και οι αλληλασφαλιστικοί συνεταιρισμοί 157
3.2.3.2Τα ταμεία επαγγελματικής ασφάλισης 160
3.2.4Τα ταμεία υποχρεωτικής επικουρικής – επαγγελματικής ασφάλισης 167
3.2.5Διακρίσεις των οργανισμών κοινωνικής ασφάλισης με κριτήριο το είδος της προστασίας που παρέχουν 170
3.2.6Οι οργανισμοί κοινωνικής ασφάλισης στο ενωσιακό δίκαιο του ανταγωνισμού και της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών 173
ΤΕΤΑΡΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Η υπαγωγή στην κοινωνική ασφάλιση
4.1Έννοια και συνέπειες της υπαγωγής 180
4.2Οι προϋποθέσεις υπαγωγής στην ασφάλιση 182
4.2.1Η υπαγωγή στην κύρια ασφάλιση, στις παροχές ασθένειας σε χρήμα, στην επικουρική ασφάλιση και στις εφάπαξ παροχές στον e-ΕΦΚΑ 183
4.2.1.1Οι μισθωτοί 183
4.2.1.2Οι δημόσιοι υπάλληλοι (πολιτικοί και στρατιωτικοί) 188
4.2.1.3Οι αυτοαπασχολούμενοι 190
4.2.1.4Οι ελεύθεροι επαγγελματίες 193
4.2.1.5Οι αγρότες και αγρεργάτες 194
4.2.2Η υπαγωγή στην επικουρική ασφάλιση του ΤΕΚΑ 196
4.2.3Η υπαγωγή στην ασφάλιση ανεργίας, μητρότητας και οικογενειακών βαρών των μισθωτών στον ΟΑΕΔ 197
4.2.4Η ασφάλιση των περιστασιακά απασχολουμένων με το «εργόσημο» 198
4.2.5Η ασφάλιση των αγρεργατών με «παράβολο» 200
4.3Η αυτοδίκαιη υπαγωγή και η υποχρεωτική 200
4.4Είδη ασφάλισης 202
4.4.1Η παράλληλη ασφάλιση και η πολλαπλή καταβολή των εισφορών 202
4.4.2Η προαιρετική ασφάλιση 204
4.4.3Η τυπική ασφάλιση 206
4.4.4Τεκμήρια αν η διάκριση μεταξύ εξαρτημένης εργασίας και ανεξάρτητης είναι δυσχερής 207
4.5Διαφορές σχετικά με την υπαγωγή στην ασφάλιση 209
4.5.1Διαφορές που αφορούν στη διαδοχική ασφάλιση 210
4.5.2Οι διαφορές με τους δημόσιους οργανισμούς κοινωνικής ασφάλισης 210
4.5.2.1 Ζητήματα από την εφαρμογή των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών 210
4.5.2.2Η διοικητική προδικασία στον e-ΕΦΚΑ 211
4.5.2.3Η ένδικη προστασία 213
4.5.3Οι διαφορές με τους ιδιωτικούς οργανισμούς κοινωνικής ασφάλισης 214
ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ
ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Η χρηματοδότηση της κοινωνικής ασφάλισης
1.1Οικονομικά συστήματα της κοινωνικής ασφάλισης 217
1.2Οι πόροι των οργανισμών κοινωνικής ασφάλισης 219
1.2.1Οι εισφορές 219
1.2.1.1Η έννοια των εισφορών 219
1.2.1.2Η νομική φύση των εισφορών 220
1.2.1.3Οι υπόχρεοι καταβολής των εισφορών 224
1.2.1.4Ο υπολογισμός των εισφορών 228
1.2.1.5Καταβολή και βεβαίωση των εισφορών 238
1.2.1.6Παρεπόμενες υποχρεώσεις των μισθωτών και των εργοδοτών 241
1.2.1.7Η ρύθμιση των οφειλόμενων εισφορών 245
1.2.2Η κρατική χρηματοδότηση – πρόσθετοι πόροι 246
1.2.3Οι κοινωνικοί πόροι 249
1.2.4Τα έσοδα από την αξιοποίηση της περιουσίας των διανεμητικών ΟΚΑ 252
1.2.4.1Οι κανόνες επένδυσης της κινητής περιουσίας 252
1.2.4.2Οι κανόνες αξιοποίησης της ακίνητης περιουσίας 256
1.2.4.3Οι κανόνες αξιοποίησης της κινητής περιουσίας στα ταμεία με κεφαλαιοποιητικό σύστημα 256
1.3Διαφορές σχετικά με τις εισφορές και τους κοινωνικούς πόρους των οργανισμών κοινωνικής ασφάλισης 257
1.3.1Οι διαφορές με τους δημόσιους οργανισμούς κοινωνικής ασφάλισης 257
1.3.1.1Η διοικητική προδικασία 257
1.3.1.2Η ένδικη προστασία 259
1.3.1.3Η παραγραφή των απαιτήσεων των ΟΚΑ και η επιστροφή των εισφορών που έχουν καταβληθεί αχρεώστητα 263
1.3.2Οι διαφορές με τους ιδιωτικούς οργανισμούς κοινωνικής ασφάλισης 264
ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Οι κοινωνικοασφαλιστικές παροχές
2.1Έννοια και νομική φύση των παροχών 265
2.2Το περιουσιακό δικαίωμα στις παροχές 268
2.3Οι δικαιούχοι των παροχών 273
2.4Τα είδη των κοινωνικοασφαλιστικών παροχών 277
2.4.1Διακρίσεις των παροχών 277
2.4.2Η προσωρινή κύρια και επικουρική σύνταξη 279
2.4.3Η προκαταβολή έναντι της εθνικής σύνταξης 281
2.4.4Η προκαταβολή έναντι του εφάπαξ βοηθήματος 282
2.5Οι προϋποθέσεις για την απονομή των παροχών 282
2.5.1Η επέλευση του κινδύνου 282
2.5.2Οι χρονικές προϋποθέσεις 288
2.5.2.1Ο πραγματικός χρόνος ασφάλισης 288
2.5.2.2Ο πλασματικός χρόνος ασφάλισης 289
2.5.2.3Η διαδοχική ασφάλιση 294
2.5.2.4Συρροή απασχόλησης με συνταξιοδοτικό δικαίωμα 298
2.5.2.5Η προσυνταξιοδοτική βεβαίωση 299
2.5.3Τα όρια ηλικίας 299
2.5.4Η υποβολή αίτησης για τη χορήγηση των παροχών 302
2.6Κατηγοριοποίηση των προϋποθέσεων χορήγησης κύριας σύνταξης 304
2.6.1Οι κύριες συντάξεις γήρατος 305
2.6.1.1Κοινές διατάξεις για τους ασφαλισμένους όλων των οργανισμών κοινωνικής ασφάλισης 306
2.6.1.2Οι μισθωτοί (πρώην ΙΚΑ-ΕΤΑΜ) 307
2.6.1.3Οι αυτοαπασχολούμενοι (πρώην ΟΑΕΕ) 307
2.6.1.4Οι αγρότες (πρώην ΟΓΑ) 308
2.6.1.5Οι δημόσιοι πολιτικοί υπάλληλοι 309
2.6.2Οι κύριες συντάξεις αναπηρίας επαγγελματικής ασθένειας, εργατικού, επαγγελματικού και κοινού ατυχήματος 310
2.6.2.1Οι μισθωτοί και οι αυτοαπασχολούμενοι 310
2.6.2.2Οι αγρότες 311
2.6.2.3Οι δημόσιοι πολιτικοί υπάλληλοι 312
2.6.2.4Οριστικοποίηση των συντάξεων αναπηρίας 312
2.6.3Οι κύριες συντάξεις θανάτου ασφαλισμένου 313
2.6.4Οι προϋποθέσεις για τη χορήγηση της επικουρικής σύνταξης 314
2.7Ο υπολογισμός των συντάξεων 314
2.7.1Ο υπολογισμός των κύριων συντάξεων 316
2.7.1.1Οι συντάξεις γήρατος 316
2.7.1.2Οι μειωμένες κύριες συντάξεις γήρατος 320
2.7.1.3Οι συντάξεις αναπηρίας 320
2.7.1.4Οι συντάξεις λόγω θανάτου 321
2.7.1.5Οι επικουρικές συντάξεις 323
2.7.1.6Τα εφάπαξ βοηθήματα (παροχές πρόνοιας) 324
2.7.2Ο επανυπολογισμός των κύριων συντάξεων 326
2.7.3Η αναπροσαρμογή των κύριων συντάξεων 328
2.7.4Τα κατώτατα και τα ανώτατα όρια των συντάξεων 329
2.8Παροχές ασθένειας, μητρότητας και οικογενειακών βαρών, ανεργίας, επιδόματα αναπηρίας, κοινωνικής αλληλεγγύης και παροχές στράτευσης 332
2.8.1Οι παροχές ασθένειας 332
2.8.1.1Οι παροχές σε είδος 333
2.8.1.2Οι παροχές σε χρήμα 334
2.8.2Οι παροχές μητρότητας και οικογενειακών βαρών 335
2.8.3Οι παροχές ανεργίας 337
2.8.3.1Οι παροχές σε χρήμα 338
2.8.3.2Οι παροχές σε είδος 339
2.8.4Τα επιδόματα αναπηρίας 340
2.8.5Οι παροχές στράτευσης 341
2.9Οι διαφορές σχετικά με τη χορήγηση των παροχών 341
2.9.1Οι διαφορές με τους δημόσιους οργανισμούς κοινωνικής ασφάλισης 341
2.9.1.1Η διοικητική προδικασία στον e-ΕΦΚΑ 342
2.9.1.2Η ένδικη προστασία 344
2.9.2Οι διαφορές με τους ιδιωτικούς οργανισμούς κοινωνικής ασφάλισης 347
2.9.3Οι παραγραφές - αποσβεστικές προθεσμίες 348
2.9.3.1Για τους οργανισμούς κοινωνικής ασφάλισης 348
2.9.3.2Για το Δημόσιο 348
2.9.4Η απαίτηση των ΟΚΑ για επιστροφή των παροχών που έχουν αχρεώστητα καταβάλει 351
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι Κριτική στην άποψη που διακρίνει τον ασφαλιστικό κίνδυνο από την προνοιακή ανάγκη 353
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ Οι συνταξιοδοτικοί οργανισμοί στο δίκαιο του ανταγωνισμού 356
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙΙ Τα όρια ηλικίας του Ν 4336/2015 361
Βιβλιογραφία 367
Ι. Ελληνική 367
ΙΙ. Ξενόγλωσση 375
ΙΙΙ. Πηγές 381
Αλφαβητικό Ευρετήριο 385
