Autor opisuje różne opozycje logiczne i językowe mające wpływ na wybór między czasownikiem dokonanym a niedokonanym, prefiksy czasownikowe oraz klasy akcjonalne sytuacji. Za podstawową funkcję aspektu dokonanego uznaje się wyrażanie zdarzeniowości oraz budowanie narracji w tekście.
Autor podaje dane frekwencyjne czasowników niedokonanych i dokonanych w poszczególnych formach gramatycznych i interpretuje je zgodnie z przedstawioną teorią. Wśród form zawartych w książce są konstrukcje nieopisane do tej pory w polskich podręcznikach gramatyki, np. quasi-perfekt (konstrukcja typu mam zrobione). Odrębnie omawia użycie aspektu niedokonanego w języku prawnym, w tym w kodeksie karnym, wyjątkowe na tle innych języków słowiańskich. W podsumowaniu proponuje algorytm użycia aspektu w polszczyźnie.
Dodatek zawiera zarys historii aspektologii, opis aspektu w polskich słownikach oraz nowe propozycje znakowania tej kategorii w korpusach.
Author(s): Marek Łaziński
Publisher: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
Year: 2020
Okładka
Spis treści
Contents
Wstęp
ROZDZIAŁ 1. Istota opozycji aspektowej
1.1. Aspekt na tle innych kategorii gramatycznych
1.2. Formalne wyznaczniki aspektu
1.2.1. Prefiksy i sufiksy
1.2.2. Paradygmatyka fleksyjna i łączliwość składniowa
1.3. Klasyfikacja stanów rzeczy. Zdarzenie, trwanie i powtarzalność
1.4. Teliczność
1.5. Semantyczne warunki parzystości aspektowej. Rodzaje par aspektowych
1.6. Aspekt i narracja
1.7. Aspekt między fleksją a słowotwórstwem
1.8. Statystyka aspektu
1.8.1. Rozkład form aspektowych w słowniku
1.8.2. Statystyka kategorii aspektu, rodzaju i liczby
1.8.3. Rozkład form aspektowych w tekście
Rozdział 2. Geneza aspektu. Przedrostki i przyrostki
2.1. Geneza aspektu
2.2. Rodzaj akcji (Aktionsart)
2.2.1. Klasyfikacja rodzajów akcji
2.3. Przedrostki
2.3.1. Przedrostki czysto aspektowe
2.3.2. Przedrostki czasowników perfectivum tantum
2.3.3. Historia przedrostków
2.3.4. Prefiksacja nowych zapożyczeń i czasowniki dwuaspektowe
2.3.5. Pary prefiksalne i sufiksalne
2.3.6. Trójki aspektowe
2.4. Znaczenie perfektywizujące przedrostka za- na przykładzie czasownika zagłosować
2.4.1. Prefiks za- i zdarzenie. Znaczenie segmentujące czasownika dk
Rozdział 3. Klasy akcjonalne
3.1. Ontologia sytuacji
3.2. Klasyfikacja Vendlera
3.3. Słowiańskie adaptacje klasyfikacji Vendlera
3.3.1. Klasyfikacja akcjonalna czasowników polskich Romana Laskowskiego
3.4. Cel i granica, koniec i początek. Czasowniki momentalne, parametryczne i skutkowe
3.5. Czasowniki ruchu
3.5.1. Path verbs i manner verbs. Rama czasownikowa i satelitarna
3.5.2. Określone i nieokreślone czasowniki ruchu
3.5.3. Swoistość opozycji aspektowych czasowników ruchu
3.5.4. Rola czasowników ruchu w rozwoju kategorii aspektu
Rozdział 4. Znaczenia szczegółowe aspektu a typy par aspektowych
4.1. Inwarianty znaczeniowe aspektu
4.2. Znaczenia szczegółowe aspektu dk
4.3. Znaczenia szczegółowe aspektu ndk
4.3.1. Znaczenia aktualnotrwałe i duratywne oraz ich podtypy
4.3.2. Znaczenia wielokrotne i potencjalne
4.3.3. Znaczenie ogólnofaktyczne
4.3.4. Znaczenia praesens historicum i praesens scenicum
4.3.5. Znaczenie performatywne
4.3.5.1. Użycie performatywne czasownika ndk a etykieta językow
4.3.6. Użycie definicyjne
4.4. Znaczenia szczegółowe a klasa akcjonalna i punkt odniesienia
4.5. Rekategoryzacja klas akcjonalnych i znaczeń szczegółowych
Rozdział 5. Aspekt w narracji i poza nią. Negacja ,modalność, formy trybów i formy nieosobowe
5.1. Funkcje narracyjne aspektu
5.2. Aspekt imiesłowów i bezosobników
5.2.1. Aspekt imiesłowów przysłówkowych
5.2.2. Aspekt imiesłowów przymiotnikowych
5.2.3. Quasi-perfekt i aspekt w polszczyźnie
5.2.4. Aspekt bezosobników
5.3. Aspekt a negacja
5.3.1. Negacja jako podstawa inwariantnego znaczenia aspektu
5.4. Aspekt a modalność. Tryb przypuszczający i rozkazujący
5.4.1. Tryb przypuszczający i modalność epistemiczna
5.4.2. Aspekt w trybie rozkazującym. Imperfektywizacja dyrektywy zaprzeczonej
5.4.3. Aspekt rozkaźnika w różnych aktach illokucyjnych
5.5. Aspekt bezokolicznika
5.5.1. Aspekt bezokolicznika jako głównego predykatu w zdaniu
5.5.2. Aspekt bezokolicznikowych dopełnień
5.5.3. Czas przyszły z bezokolicznikiem
5.5.4. Być w czasie przeszłym z bezokolicznikiem – absentyw
5.6. Aspekt odsłownika (rzeczownika od czasownikowego )
5.7. Podsumowanie przeglądu użycia aspektu w różnych formach czasownika
Rozdział 6. Aspekt w działaniu. Czasowniki dokonane i niedokonane w języku prawnym
6.1. Struktura językowa kodeksu karnego
6.2. Czy aspekt ndk w kodeksie ma znaczenie wielokrotne?
6.3. Czy aspekt ndk w kodeksie wynika z użycia czasu teraźniejszego ?
6.3.1. Czas teraźniejszy i przyszły w prawie i ekonomii. Gramatyka a zachowania
6.4. Aspekt ndk, usiłowanie, przygotowanie i skutek
6.4.1. Podżeganie i namowa. Aspekt czasowników oznaczających wpływ na odbiorcę
6.5. Czasowniki dk w Kodeksie karnym i w kodeksie cywilnym
6.6. Ilustracyjna funkcja aspektu ndk w polszczyźnie. Użycie definicyjne w kodeksach
Zakończenie. Algorytm użycia aspektu w polszczyźnie
Dodatek. Jak opisywać aspekt?
D.1. Subiektywny zarys dziejów aspektologii
D.1.1. Początki refleksji nad opozycją aspektową. Gramatyki i słowniki
D.1.2. Strukturalna analiza aspektu – od początku do połowy XX wieku
D.1.3. Leksykalna analiza sensów aspektowych – druga połowa XX wieku
D.1.4. Powojenna aspektologia polska
D.1.5. Aspektologia przełomu tysiącleci. Analiza kognitywna, badanie funkcji narracyjnych, modalnościowych oraz analiza porównawcza języków słowiańskich
D.1.6. Współczesna aspektologia polska
D.2. Aspekt w słownikach
D.2.1. Aspekt w polskich słownikach ogólnych
D.2.2. Aspekt w słownikach dwujęzycznych i innych
D.3. Aspekt w korpusach
D.3.1. Tagowanie par aspektowych
D.3.2. Analizy aspektowe w korpusie. Pary prefiksalne i sufiksalne
Bibliografia
Spis tabel
Indeks rzeczowy
Lista czasowników i par aspektowych omawianych w tekście
Lectures on Polish Verbal Aspect. Summary
