Το έργο «Οι θεωρίες ποινής και η σχέση τους με τις εγκληματολογικές θεωρίες» έχει διττή αποστολή. Σε ένα πρώτο επίπεδο επιχειρείται μια επικαιροποιημένη παρουσίαση των θεωριών ποινής, συνεκτιμωμένων των νεοτέρων διεθνών εξελίξεων. Σε ένα δεύτερο επίπεδο εξετάζεται η ανεπαρκώς διαλευκανθείσα σχέση των θεωριών ποινής με τις εγκληματολογικές θεωρίες.
Στις θεματικές του έργου εμπίπτουν ενδεικτικά οι εξής:
| Η κρατούσα αγγλοσαξονική διάκριση μεταξύ ανταποδοτικών και συνεπειοκρατικών θεωριών ποινής, η αντίστοιχη γερμανική διάκριση μεταξύ απολύτων και σχετικών θεωριών και οι νεότερες τάσεις αμφισβήτησής τους
| Η προβληματική της κατηγορίας των εργαλειακών θεωριών ποινής
| Η λεγόμενη «επικοινωνιακή στροφή» / οι σημαντικότερες εκφραστικές-επικοινωνιακές θεωρίες ποινής
| Οι αναδυόμενες θυματοκεντρικές θεωρίες ποινής και το διαφιλονικούμενο δικαίωμα του θύματος για ποινή, το όποιο έχει αναγνωριστεί από το ΕΔΔΑ και το γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο
| Η αμφίθυμη συμβολή της επανορθωτικής δικαιοσύνης και της προσέγγισης της ετικέτας σε θεωρίες νομιμοποίησης ποινής και σε ρεύματα απονομιμοποίησής της (κατά παρέκκλιση διαδικασίες, θεωρία της μη παρέμβασης, καταργητισμός)
| Η συμβατότητα των θεωριών της πρόληψης με τις αιτιολογικές θεωρίες της θετικιστικής εγκληματολογίας
| Η θέση περί ανεξαρτησίας των ανταποδοτικών θεωριών από τις αιτιολογικές εγκληματολογικές θεωρίες και εξάρτησης αυτών από την προβληματική της ελεύθερης βούλησης
| Ζητήματα ασυμβατότητας θεωριών ποινής με τις λανθάνουσες εγκληματολογικές παραδοχές τους (π.χ. μικτές θεωρίες με αντιφατικές - ντετερμινιστικές και μη ντετερμινιστικές - παραδοχές).
Τα σχετικά ζητήματα προσεγγίζονται τόσο σε θεωρητικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο, καθώς περιλαμβάνονται παραδείγματα εμπέδωσης των θεματικών ειλημμένα από τη νομοθεσία (ιδίως από τον ισχύοντα ελλΠΚ και το τρέχον νομοσχέδιο τροποποίησης αυτού) και από τη νομολογία.
Το έργο είναι χρήσιμο για νομικούς, εγκληματολόγους και ευρύτερα ενδιαφερομένους για τις θεωρίες ποινής και τη διάδρασή τους με τις εγκληματολογικές θεωρίες.
Author(s): Γιαννούλης Γεώργιος
Publisher: ΝΟΜΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ
Year: 2024
Language: Greek
Pages: 216
Tags: Ποινικό Δίκαιο
ΕΙΣΑΓΩΓΗ1
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
Θεωρίες ποινής
1. Το ζήτημα του ορισμού της ποινής5
2. Τα πολλαπλά επίπεδα νομιμοποίησης της ποινής9
3. Οι συνήθεις διακρίσεις των θεωριών ποινής10
3.1 Η γερμανική διάκριση μεταξύ απο-λύτων («απολελυμένων») και σχετικών θεωριών ποινής: μια πρώτη προσέγγιση10
3.2 Η αγγλοσαξονική διάκριση ανταποδοτικών και συνεπειοκρατικών θεωριών ποινής: μια πρώτη προσέγγιση11
3.3 Η σύγκριση της κρατούσας γερμανικής και αγγλοσαξονικής διάκρισης των θεωριών ποινής και η διάδοση αυτών12
3.4 Η αμφισβήτηση της γερμανικής διάκρισης13
3.5 Η αμφισβήτηση της αγγλοσαξονικής διάκρισης και οι εργαλειακές θεωρίες ποινής13
3.5.1 Οι εγγενείς (intrinsic) και οι εργαλειακές (instrumental) θεωρίες ποινής: Η εγγενής αξία της οδύνης του δράστη ως η πεμπτουσία της ανταπόδοσης;13
3.5.2 Το φιλοσοφικό και το ποινολογικό (εργαλειακό) παράδειγμα των θεωριών ποινής κατά τον D. Garland – Οι εργαλειακές θεωρίες ποινής στον γερμανικό διάλογο15
4. Το πρόβλημα της ταύτισης των ανταποδοτικών και συνεπειοκρατικών θεωριών της ποινής με τις δεοντοκρατικές και τις συνεπειοκρατικές θεωρίες της ηθικής16
5. Συνεπειοκρατικοποίηση: το πρόβλημα της μετατρεψιμότητας όλων των θεωριών της ποινής σε συνεπειοκρατικές θεωρίες17
6. Απόπειρες αντιμετώπισης του προβλήματος της συνεπειοκρατικοποίησης18
7. Η ακολουθούμενη στο παρόν πόνημα ανάλυση των θεωριών ποινής23
7.1 Οι ανταποδοτικές θεωρίες ποινής25
7.1.1 Οι απόλυτες ανταποδοτικές θεωρίες ποινής26
7.2 Οι σχετικές θεωρίες ποινής30
7.2.1 Oι προληπτικές θεωρίες ποινής31
7.2.2.1 Ειδική πρόληψη32
α) Εκφόβιση και αποτροπή του δράστη32
β) Βελτίωση του δράστη35
γ) Αχρήστευση/αδρανοποίηση του δράστη45
7.2.2.2 Γενική πρόληψη47
α) Αρνητική γενική πρόληψη47
β) Θετική γενική πρόληψη51
7.3 Οι συνδυαστικές θεωρίες ποινής54
7.3.1 Οι σχετικές-ανταποδοτικές θεωρίες ποινής54
7.3.2 Μικτές θεωρίες ποινής56
7.3.3 Ενωτικές θεωρίες ποινής57
7.3.4 Οι θεωρίες κατανομής επιπέδων ποινής59
7.4 Οι εκφραστικές θεωρίες ποινής59
7.4.1 Ζητήματα ορολογίας: εκφραστικές, επικοινωνιακές ή συμβολικές θεωρίες ποινής;59
7.4.2 Οι κυριότερες συνεπειοκρατικές / εξωγενείς (extrinsic) εκφραστικές θεωρίες ποινής61
7.4.3 Οι κυριότερες ενδογενείς (intrinsic) εκφραστικές θεωρίες ποινής66
α) Εκφραστικές θεωρίες ποινής προσανατολισμένες στην επικοινωνία με τον δράστη: οι θεωρίες των v. Hirsch και Duff66
αα) Η θεωρία του v. Hirsch και το δικαιικό πρότυπο66
αβ) Η θεωρία του Duff69
β) Εκφραστικές θεωρίες ποινής προσανατολισμένες στη σημασία που έχει για το θύμα η απαξιωτική κρίση του εγκλήματος: η θεωρία της Hörnle71
γ) Εκφραστικές θεωρίες ποινής προσανατολισμένες σε κανόνες: η θεωρία του Jakobs74
δ) Εκφραστικές θεωρίες καταργούσες το στοιχείο του δεινού της ποινής: η θεωρία του Günther76
7.5 Excursus: Οι εκφραστικές θεωρίες υπό τα πρίσματα των ανταποδοτικών ή/και σχετικών θεωριών ποινής, των συνδυαστικών θεωριών ποινής, αλλά και μιας αυτοτελούς κατηγορίας θεωριών ποινής78
7.5.1 Μη εργαλειακές σχετικές θεωρίες ποινής: μια νέα γερμανική κατηγορία θεωριών ποινής;78
7.5.2 Η προταθείσα διεύρυνση των σχετικών θεωριών ποινής με τις μη εργαλειακές εκφραστικές θεωρίες80
7.5.3 Οι εκφραστικές θεωρίες υπό τo πρίσμα των ανταποδοτικών ή/και σχετικών θεωριών ποινής, καθώς και των συνδυαστικών θεωριών ποινής81
α) Οι μη εργαλειακές εκφραστικές θεωρίες ως απόλυτες ανταποδοτικές θεωρίες ποινής81
β) Οι μη εργαλειακές εκφραστικές θεωρίες ως σχετικές θεωρίες ποινής82
γ) Οι μη εργαλειακές εκφραστικές θεωρίες ως σχετικές-ανταποδοτικές θεωρίες ποινής84
δ) Οι εργαλειακές εκφραστικές θεωρίες ως σχετικές θεωρίες ποινής86
ε) Οι εργαλειακές εκφραστικές θεωρίες ως σχετικές-ανταποδοτικές θεωρίες ποινής86
στ) Οι εκφραστικές θεωρίες ως συνδυαστικές θεωρίες ποινής87
7.5.4. Οι εκφραστικές θεωρίες υπό τo πρίσμα μιας αυτοτελούς κατηγορίας θεωριών ποινής87
7.6 Θυματοκεντρικές θεωρίες ποινής90
7.7 Η επανορθωτική δικαιοσύνη ως στοιχείο των θεωριών ποινής αλλά και ως τάση σχετικοποίησης της ποινής97
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ
Η σχέση των θεωριών ποινής με τις εγκληματολογικές θεωρίες
1. Η σχέση των θεωριών της ποινής με τις εγκληματολογικές θεωρίες ως επιμέρους ζήτημα της ευρύτερης σχέσης του ποινικού δικαίου με την εγκληματολογία103
1.1 Οι σχέσεις του ποινικού δικαίου με την εγκληματολογία: Εισαγωγικές παρατηρήσεις103
1.2 Εγχειρήματα συνεργασίας ποινικού δικαίου και εγκληματολογίας104
1.3 Η κριτική της εγκληματολογίας στο ποινικό δίκαιο106
1.4 Οι σχέσεις ποινικού δικαίου και εγκληματολογίας στο πεδίο των ποινικών κυρώσεων και των θεωριών ποινής: Εισαγωγικές παρατηρήσεις108
1.5 Οι σχέσεις θεωριών ποινής και εγκληματολογικών θεωριών: Εισαγωγικές παρατηρήσεις109
2. Μεθοδολογικά θεμέλια ελέγχου συμβατότητας των θεωριών της ποινής με τις εγκληματολογικές θεωρίες111
2.1 Η ανεκπλήρωτη προϋπόθεση κατάστρωσης κριτηρίων ελέγχου συμβατότητας των θεωριών της ποινής με τις εγκληματολογικές θεωρίες111
2.2 Ο «συμπερασμός προς την καλύτερη εξήγηση» της συμβατότητας των θεωριών ποινής με τις εγκληματολογικές θεωρίες και η μερική υποβοήθησή του κατά τον Hermann112
2.3 Η σημασία της διάκρισης της παραδοσιακής και κριτικής εγκληματολογίας για τον έλεγχο συμβατότητας των θεωριών ποινής με τις εγκληματολογικές θεωρίες114
2.3.1 Ο αντιθετικιστικός χαρακτήρας μιας εν ευρεία εννοία νοούμενης κριτικής εγκληματολογίας115
2.3.2 Κριτήρια διάκρισης παραδοσιακής και εν ευρεία εννοία κριτικής εγκληματολογίας116
2.4 Η δίβαθμη μεθοδολογία ελέγχου συμβατότητας ποινολογικών και εγκληματολογικών θεωριών - Τα πρώτα συμπεράσματα120
3. Ανταπόδοση121
4. Ειδική πρόληψη και επιμέρους εκδοχές της124
5. Αρνητική γενική πρόληψη129
6. Θετική γενική πρόληψη131
7. Εκφραστικές-επικοινωνιακές θεωρίες ποινής135
8. Συνδυαστικές θεωρίες ποινής138
9. Επανορθωτική δικαιοσύνη140
10. Θυματοκεντρικές θεωρίες ποινής143
11. Πέντε ενστάσεις κατά των εργαλειακών θεωριών της ποινής ως μέσου αντιμετώπισης του εγκλήματος με αφορμή την κριτική του Garland146
12. Η προσέγγιση της ετικέτας: η διττή επίδρασή της σε θεωρίες ποινής και σε τάσεις σχετικοποίησης της ποινής148
12.1 Η προσέγγιση της ετικέτας και η ρεπουμπλικανική θεωρία των Braithwaite/Pettit149
12.1.1 Οι κανονιστικές βάσεις συνεκτίμησης της προσέγγισης της ετικέτας από τη ρεπουμπλικανική θεωρία των Braithwaite/Pettit149
12.1.2 Εγκληματολογικές διαστάσεις της προσέγγισης της ετικέτας που αξιοποιούνται από τη ρεπουμπλικανική θεωρία των Braithwaite/Pettit152
12.2 Η προσέγγιση της ετικέτας και η θεωρία της αντάξιας τιμωρίας/της δίκαιης ανταμοιβής του v. Hirsch154
12.2.1 Οι κανονιστικές βάσεις συνεκτίμησης της προσέγγισης της ετικέτας από τη θεωρία της αντάξιας τιμωρίας/της δίκαιης ανταμοιβής του v. Hirsch154
12.2.2 Εγκληματολογικές διαστάσεις της προσέγγισης της ετικέτας που αξιοποιούνται από τη θεωρία της αντάξιας τιμωρίας/της δίκαιης ανταμοιβής του v. Hirsch156
12.3 Η σχέση της προσέγγισης της ετικέτας με περαιτέρω θεωρίες ποινής157
12.4 Προσέγγιση της ετικέτας και τάσεις σχετικοποίησης της ποινής: κατά παρέκκλιση διαδικασίες (diversion) και ριζική μη παρέμβαση161
13. Ποινολογικές προτάσεις της κριτικής εγκληματολογίας: εν ευρεία εννοία ριζική μη παρέμβαση, υπέρβαση ποινικού δικαίου της ανισότητας, καταργητισμός163
14. Παραδείγματα επίδρασης της προσέγγισης της ετικέτας και της κριτικής εγκληματολογίας στην αποκλιμάκωση της ποινικής καταστολής / στη σχετικοποίηση της ποινής167
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ
Συμπεράσματα169
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ181
