Niniejsza praca stawia sobie za cel przedstawienie uchwał Rady Bezpieczeństwa z perspektywy prawa międzynarodowego publicznego. Fakt ten stanowi zasadniczą determinantę uwypuklającą zagadnienia prawne kosztem kwestii politycznych. Te ostatnie zjawiska faktyczne omawiane są przez badaczy reprezentujących inne nauki społeczne. Prezentowana książka dotyczy zarazem uchwał prawotwórczych Rady Bezpieczeństwa, przez które rozumiem uchwały powszechnie wiążące, powzięte na podstawie rozdziału VII Karty Narodów Zjednoczonych, a jedynie w stopniu incydentalnym odnosi się do przepisów Karty NZ dotyczących pokojowego rozstrzygania sporów międzynarodowych. W kolejnych rozważaniach szczególny nacisk kładę na przyczyny uzasadniające akcję Rady Bezpieczeństwa podjętą na podstawie norm rozdziału VII Karty NZ. W rozdziale trzecim zaprezentowana została typologia uchwał prawotwórczych Rady, a w rozdziale czwartym – poszukiwania ich podstawy prawnej. Rozdział piąty poświęcony jest możliwym ograniczeniom działania Rady Bezpieczeństwa.
Author(s): Piotr Uhma
Publisher: Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego
Year: 2018
Language: Polish
City: Kraków
Wstęp .................................................... ..............................................................................13
Rozdział I. Rada Bezpieczeństwa w ujęciu historycznym ................................15
1.1. Początki ..................................... .................................................................................15
1.2. Koncepcja „czterech policjantów” .......................................................................18
1.3. Okres Zimnej Wojny ...............................................................................................20
1.4. Czasy współczesne ...... ............................................................................................21
Rozdział II. Artykuł 39 Karty Narodów Zjednoczonych ................................25
2.1. Zakres znaczeniowy artykułu 39 Karty NZ – zagadnienia ogólne .............25
2.2. Akt agresji ......................................... .........................................................................30
2.3. Naruszenie pokoju .................. ................................................................................35
2.4. Zagrożenie pokoju .............. ....................................................................................36
2.4.1. Pojęcie pokoju ..............................................................................................36
2.4.2. Zagrożenie pokoju w ujęciu wąskim i szerokim ...................................38
2.4.3. Zagrożenie pokoju w praktyce Rady Bezpieczeństwa .........................43
2.4.3.1. Zagrożenie pokoju w czasach Zimnej Wojny ............................44
2.4.3.2. Zagrożenie pokoju w okresie post-zimnowojennym ...............48
2.4.3.2.1. Zagrożenie pokoju wynikające z naruszania
praw człowieka, katastrofy humanitarnej i wpływu
konfl iktu wewnętrznego na państwa regionu ...........................48
2.4.3.2.2. Zagrożenie dla międzynarodowego pokoju
wynikające z nieosądzenia zbrodni wojennych i zbrodni
przeciw ludzkości .............................................................................55
2.4.3.2.3. Zagrożenie dla międzynarodowego pokoju
wynikające z dezintegracji państwa (tzw. failed state) .............57
2.4.3.2.4. Zagrożenie dla międzynarodowego pokoju
wynikające z pogwałcenia demokracji ........................................59
2.4.3.2.5. Zagrożenie dla międzynarodowego pokoju
wynikające z międzynarodowego terroryzmu ..........................60
2.4.3.2.6. Zagrożenie dla międzynarodowego pokoju
wynikające z epidemii HIV/AIDS i dewastacji
środowiska naturalnego ..................................................................66
2.4.4. Wnioski ............................ ..............................................................................70
Rozdział III. Rodzaje uchwał Rady Bezpieczeństwa ONZ .............................75
3.1. Uchwały Rady Bezpieczeństwa ONZ – zagadnienia ogólne ........................75
3.2. Uchwały Rady Bezpieczeństwa o cechach zbliżonych
do aktu administracyjnego ....................................................................................83
3.2.1. Cechy wspólne uchwał quasi-administracyjnych .................................84
3.2.1.1. Moc wiążąca .......................................................................................84
3.2.1.2. Zakres podmiotowy – ratione personae .....................................86
3.2.1.3. Zakres przedmiotowy – ratione materiae ...................................87
3.2.1.4. Efekty modalne .................................................................................88
3.2.2. Sankcje w praktyce Rady Bezpieczeństwa ..............................................91
3.2.2.1. Rodezja Południowa (1966–1979) .............................................94
3.2.2.2. Republika Południowej Afryki (1963, 1977–1994) ...............95
3.2.2.3. Haiti (1993–1994) ..........................................................................98
3.2.2.4. Sierra Leone (1997–2010) .......................................................... 103
3.2.2.5. Irak (1990–2003) .......................................................................... 106
3.2.2.6. Talibowie, Al-Qaida i podmioty powiązane (od 1999) ....... 113
3.2.3. Przegląd rozwoju instytucji sankcji Rady Bezpieczeństwa
poprzez pryzmat ich adresatów i niezamierzonych
skutków ubocznych ..................................................................................... 117
3.2.4. Charakter prawny sankcji Rady Bezpieczeństwa
i jego kontrowersje ....................................................................................... 128
3.3. Uchwały kompetencyjne Rady Bezpieczeństwa............................................ 133
3.3.1. Autoryzacja i delegacja kompetencji, a delegacja funkcji ................ 136
3.3.2. Przykłady zewnętrznej delegacji kompetencji na rzecz
państw członkowskich ................................................................................ 140
3.3.2.1. Konfl ikt w Korei (1950–1953) ................................................. 140
3.3.2.2. Interwencje w Iraku (1990–2004) ............................................ 143
3.3.2.3. Interwencja w Libii (2011) ......................................................... 150
3.3.2.4. Zewnętrzna delegacja kompetencji na rzecz państw
członkowskich – podsumowanie .................................................. 155
3.3.3. Zewnętrzna delegacja kompetencji na rzecz organizacji
i porozumień regionalnych ........................................................................ 155
3.3.3.1. Zewnętrzna delegacja kompetencji na rzecz
organizacji i porozumień regionalnych w praktyce .................. 160
3.3.3.1.1. Interwencje NATO w byłej Jugosławii ...................... 160
3.3.4. Wewnętrzna delegacja kompetencji w strukturze ONZ ................. 164
3.3.4.1. Sekretarz Generalny ONZ wykonujący kompetencje
powierzone: kierowanie i nadzór nad siłami
pokojowymi ONZ ...........................................................................164
3.3.4.2. Sekretarz Generalny ONZ wykonujący kompetencje
powierzone: sprawowanie władztwa na terytorium
zarządzanym przez ONZ ...............................................................166
3.3.4.3. Peacekeeping a peacemaking – podsumowanie .......................169
3.4. Uchwały Rady Bezpieczeństwa o cechach zbliżonych
do orzeczenia sądu – akty quasi-sądowe ........................................................172
3.4.1. Iracko-Kuwejcka Komisja Demarkacyjna ONZ ..............................175
3.4.2. Komisja Odszkodowawcza ONZ .......................................................178
3.4.3. Międzynarodowe Trybunały Karne .....................................................181
3.4.4. Charakter prawny uchwał quasi-sądowych
Rady Bezpieczeństwa .................................................................................189
3.5. Rezolucje Rady Bezpieczeństwa o cechach zbliżonych
do aktów normatywnych ...................................................................................192
3.5.1. Rezolucja 1373 ..........................................................................................192
3.5.2. Rezolucja 1540 ..........................................................................................194
3.5.3. Rezolucje 1422 i 1487 .............................................................................195
3.5.4. Charakter prawny rezolucji 1373, 1540, 1422 i 1487 i związane
z tym kontrowersje ......................................................................................198
Rozdział IV. Moc wiążąca rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ ..............207
4.1. Podstawy prawne uchwał Rady Bezpieczeństwa ONZ –
wprowadzenie ................... ...................................................................................207
4.2. Moc wiążąca rezolucji Rady Bezpieczeństwa na podstawie
Karty Narodów Zjednoczonych ......................................................................208
4.3. Poszukiwanie mocy wiążącej rezolucji Rady Bezpieczeństwa
w drodze ewolucyjnej interpretacji karty NZ i doktryny
kompetencji dorozumianych ............................................................................215
4.3.1. Sposoby interpretacji Karty NZ jako umowy międzynarodowej .216
4.3.1.1. Interpretacja tekstualna ...............................................................218
4.3.1.2. Interpretacja intencjonalna ........................................................219
4.3.1.3. Interpretacja celowościowa ........................................................221
4.3.1.3.1. Przykłady interpretacji celowościowej
w orzecznictwie STSM ..............................................................222
4.3.1.3.2. Przykłady interpretacji celowościowej
w orzecznictwie MTS .................................................................222
4.3.1.3.2.1. Opinia doradcza w sprawie
odszkodowania za straty poniesione w służbie
Narodów Zjednoczonych ..........................................................223
4.3.1.3.2.2. Opinia doradcza w sprawie zastrzeżeń
do konwencji o zapobieganiu i karaniu
zbrodni ludobójstwa ...................................................................225
4.3.1.4. Zagadnienie kompetencji dorozumianych.............................229
4.3.1.4.1. Implied powers w opinii doradczej w sprawie
odszkodowania za straty poniesione w służbie
Narodów Zjednoczonych ..........................................................232
4.3.1.4.2. Implied powers w opinii doradczej w sprawie
odszkodowań przyznanych przez Trybunał
Administracyjny ONZ ...............................................................232
4.3.1.4.3. Implied powers w opinii doradczej
w przedmiocie pewnych wydatków ONZ ............................234
4.3.1.4.4. Implied powers w opinii doradczej w sprawie
legalności użycia przez państwo broni jądrowej
w konfl ikcie zbrojnym.................................................................236
4.3.1.4.5. Implied powers w opinii doradczej w sprawie
konsekwencji prawnych budowy muru
na okupowanym terytorium palestyńskim,
jako konsekwencja rezolucji „Uniting for Peace”
Zgromadzenia Ogólnego ONZ ...............................................238
4.3.1.4.6. Implied powers w stanowiskach sądu haskiego,
praktyce i poglądach doktryny – wnioski ..............................242
4.3.2. Moc wiążąca rezolucji Rady Bezpieczeństwa wynikającą
z interpretacji karty NZ .............................................................................246
4.3.2.1. Uchwały kompetencyjne ............................................................247
4.3.2.2. Uchwały quasi-sądowe ................................................................253
4.3.2.1.3. Implied powers, inherent i residual powers,
a uchwały quasi-normatywne ....................................................263
4.3. Poszukiwanie mocy wiążącej rezolucji Rady Bezpieczeństwa
poza Kartą NZ .................. ...................................................................................272
4.3.1. Zagadnienia ogólne .................................................................................272
4.3.2. Moc prawna niektórych uchwał kompetencyjnych wynikająca
z kompetencji zwyczajowych Rady Bezpieczeństwa ..........................277
4.3.3. Moc prawna i znaczenie uchwał quasi-normatywnych wynikająca
z kompetencji zwyczajowych Rady Bezpieczeństwa ..........................281
4.3.4. Treść kompetencji zwyczajowych Rady Bezpieczeństwa ...............284
4.5. Uchwały Rady Bezpieczeństwa w systemie prawa
międzynarodowego publicznego .....................................................................288
4.5.1. Autopojetyczna koncepcja systemu prawa .........................................289
4.5.2. Uchwały Rady Bezpieczeństwa, a pojęcie interesu publicznego ..294
Rozdział V. Możliwe ograniczenia działania
Rady Bezpieczeństwa ONZ ....................................................................................297
5.1. Możliwe ograniczenia działania Rady Bezpieczeństwa –
zagadnienia ogólne ......... ....................................................................................297
5.2. Możliwe ograniczenia działania Rady Bezpieczeństwa
wynikające ze składu organu i procedury podejmowania uchwał ...........298
5.3. Możliwe ograniczenia działania Rady Bezpieczeństwa wynikające
z norm prawa międzynarodowego ..................................................................298
5.3.1. „…według zasad sprawiedliwości i prawa międzynarodowego” ....300
5.3.2. Sfera zastrzeżona domeny wewnętrznej państw ...............................301
5.3.3. Zasada suwerennej równości i samostanowienia ludów .................301
5.3.4. Zasada dobrej wiary .................................................................................303
5.3.5. Prawa człowieka i międzynarodowe prawo humanitarne ..............306
5.3.5.1. Prawa człowieka a sankcje ekonomiczne Rady
Bezpieczeństwa .................................................................................312
5.3.5.2. Prawa człowieka a uchwały Rady Bezpieczeństwa,
których końcowym adresatem są osoby fi zyczne lub
podmioty prawa prywatnego ........................................................315
5.3.5.3. Prawa człowieka, a mandat międzynarodowych
administracji terytorialnych ..........................................................320
5.3.5.4. Międzynarodowe prawo humanitarne a misje
pokojowe ONZ ................................................................................322
5.4. Wnioski 327
Zakończenie .......................................................... .......................................................331
Addendum ............................................ ........................................................................349
Streszczenie .......................................... .........................................................................363
Executive summary ........................... ..........................................................................375
Bibliografi a ............................................ ........................................................................387
