Целта на ова учебно помагало е да направи преглед на основните поими коишто се опфатени во содржината на предметот Вовед во право на Европската Унија на Правниот факултет при Универзитетот "Гоце Делчев" во Штип.
Скриптата претставува наставно помагало за студентите на првиот циклус на студии, изработено согласно Наставниот план и програма.
Во неа се опфатени четири тематски единици: Европската интеграција и нејзините особености, Договорите за Европската заедница и Европската Унија, Правните извори и Институциите на ЕУ.
Содржината на скриптат е резултат на темелно истражување на оваа материја, при што се користени голем број научни книги и трудови (на англиски, германски и македонски јазик).
Имајќи ја во предвид актуелноста на темата и постојаните измени и дополнувања на концептите и правната рамка во која делува Унијата, користени се и документи публикувани на веб страниците на Европската комисија.
Скриптата по својата природа содржи материјал којшто со текот на времето може да трпи одредени промени и да прерасне во учебник наменет за сите заинтересирани за развојниот процес на Европската Унија.
Author(s): Љупчо Сотироски
Publisher: Универзитет "Гоце Делчев"
Year: 2011
Language: Macedonian
City: Штип
Tags: право; Европска Унија
1 ЕВРОПСКАТА ИНТЕГРАЦИЈА И НЕЈЗИНИТЕ ОСОБЕНОСТИ ......................... 7
1.1. Европа - поим ..................................................................................................................... 7
1.2. Европска интеграција ........................................................................................................ 7
1.3. Идејата за обединета Европа низ историска дистанца ................................................... 7
1.4. Европа и демократијата ..................................................................................................... 8
1.5. Европско движење ............................................................................................................. 9
1.6. Европска политичка соработка ......................................................................................... 9
2 ПОВЕЌЕНАЦИОНАЛНА ИНТЕГРАЦИЈА ................................................................ 10
2.1. Европски заедници и Европската заедница................................................................... 10
2.2. Европска заедница за јаглен и челик - ЕЗЈЧ.................................................................. 10
2.3. Европска заедница за атомска енергија - ЕЗАЕ ............................................................ 11
2.4. Европска економска заедница - ЕЕЗ .............................................................................. 11
2.5. Европска Унија и нејзиното настанување ..................................................................... 11
2.6. Заедницата денес- столбовите на Унијата ..................................................................... 12
3 МОТИВИ НА ЕВРОПСКАТА ИНТЕГРАЦИЈА......................................................... 12
3.1. Политичко безбедносни фактори ................................................................................... 12
3.2. Економски фактори.......................................................................................................... 13
4 ОПФАТ НА ЕВРОПСКАТА ИНТЕГРАЦИЈА ............................................................ 14
4.1. Повеќенационалниот процес на интеграција-основни обележја................................. 14
4.2. Економска интеграција .................................................................................................... 14
4.3. Царинската унија.............................................................................................................. 15
4.4. Заедничкиот пазар............................................................................................................ 15
4.5. Развојни фази и влијанија на економска интеграција................................................... 16
5 МЕЃУВЛАДИНА СОРАБОТКА .................................................................................... 17
6 ОСНОВАЧКИ ДОГОВОРИ............................................................................................. 18
6.1. Договорот за основање на Европската заедница за јаглен и челик............................. 18
6.2. Договорот за оснивање на Европската заедница за атомска енергија - ЕВРОАТОМ -
ЕЗАЕ......................................................................................................................................... 19
6.3. Договорот за оснивање на Европската економска заедница - ЕЕЗ ............................. 19
6.4. Единствениот европски акт............................................................................................. 21
6.4.1. Историски осврт ........................................................................................................ 21
6.4.2. Договори за буџетот .................................................................................................. 22
6.4.3. Проширување............................................................................................................. 22
6.5. Договорот од Мастрихт ................................................................................................... 22
6.5.1. Трите столба............................................................................................................... 23
6.5.2. Договорот од Мастрихт ги опфаќа и изменува претходните договори ............... 24
6.5.3. Надлежностите на Европскиот парламент.............................................................. 24
6.5.4. Меѓувладина соработка ............................................................................................ 25
6.5.5. Проширување............................................................................................................. 25
6.6. Договорот од Амстердам................................................................................................. 25
6.7. Договорот од Ница........................................................................................................... 26
6.7.1. Договори..................................................................................................................... 28
6.8. Европскиот устав.............................................................................................................. 28
6.8.1. Солунска агенда......................................................................................................... 29
6.8.2. Римска конференција ................................................................................................ 29
6.8.3. Уставен договор......................................................................................................... 29
6.8.4. Министер за надворешни работи на Унијата ......................................................... 31
6.9. Договорот од Лисабон ..................................................................................................... 32
6.9.1. Темелните вредности на Лисабонскиот договор.................................................... 33
6.9.2. Повелбата на темелните човекови права................................................................. 33
6.9.3. Европскиот Суд на правдата .................................................................................... 33
6.9.4. Социјален прогрес ..................................................................................................... 33
6.9.5. Нови права.................................................................................................................. 33
6.9.6. Институционални промени....................................................................................... 34
6.9.7. Однос на Европската Унија и земјите членки ........................................................ 35
6.9.8. Европската иднина .................................................................................................... 35
7 ИНСТИТУЦИИТЕ НА ЗАЕДНИЦАТА/УНИЈАТА ................................................... 36
8 ЕВРОПСКА КОМИСИЈА................................................................................................ 38
8.1. Поим .................................................................................................................................. 38
8.2. Структура на Комисијата-членови ................................................................................. 38
8.3. Општо за надлежностите на Комисијата ....................................................................... 38
8.4. Комисијата како "чувар на Договорите" и целокупното законодавство на Заедницата
................................................................................................................................................... 39
8.5. Комисијата како извршно тело на Заедницата .............................................................. 40
8.6. Надворешни односи......................................................................................................... 40
8.7. Главни задачи на Комисијата.......................................................................................... 40
8.8. Комисијата како заштитник на законодавството.......................................................... 42
8.9. Комисијата и облиците на функционалноста................................................................ 43
8.9.1. Колеџ на комесари..................................................................................................... 43
8.9.2. Административна комисија...................................................................................... 43
8.10. Економско-социјален комитет ...................................................................................... 45
8.11. Комитет на региони ....................................................................................................... 46
9 EВРОПСКИ ПАРЛАМЕНТ............................................................................................ 46
9.1 Поим и функција ............................................................................................................... 46
9.2 Историски приказ за развојот на Европскиот парламент.............................................. 46
9.3 Членовите на парламентот ............................................................................................... 47
9.4 Основни функции на парламентот .................................................................................. 49
9.4.1 Законодавна функција................................................................................................ 49
9.4.2. Политичка функција.................................................................................................. 51
9.4.3. Надзорна функција .................................................................................................... 51
9.4.4. Буџетска функција ..................................................................................................... 51
9.5. Комитетите и нивната улога ........................................................................................... 52
9.6. Уставен Договор - измени во институционалната структура на заедницата ............. 52
9.7. Парламентот и моќта за делување.................................................................................. 53
10 ЕВРОПСКИОТ СОВЕТ................................................................................................ 54
10.1. Поим на Европскиот совет ............................................................................................ 54
10.2. Одржување на седниците .............................................................................................. 54
10.3. Карактеристики .............................................................................................................. 54
10.4. Медијска важност........................................................................................................... 55
10.5. Основни функции на Европскиот совет....................................................................... 55
10.6. Улогата и перспективата на Европскиот совет ........................................................... 56
11 СОВЕТ НА МИНИСТРИ ............................................................................................. 56
11.1. Поим на Советот на министри...................................................................................... 56
11.2. Функционирање на Советот.......................................................................................... 57
11.3. Претседателство ............................................................................................................. 57
11.4. Функција на Советот...................................................................................................... 57
11.5. Структура на Советот .................................................................................................... 58
11.6. Административна функција .......................................................................................... 58
11.7. Донесување на одлуки - методи на гласање................................................................ 58
11.7.1. Просто мнозинство.................................................................................................. 58
11.7.2. Квалификувано мнозинство ................................................................................... 58
11.7.3. Тројно мнозинство................................................................................................... 59
11.7.4. Едногласност............................................................................................................ 59
11.7.5. Постигнување консензус ........................................................................................ 59
11.7.6. Амбиент на гласање ................................................................................................ 60
11.8. Задачите на Советот....................................................................................................... 60
11.9. Корепер ........................................................................................................................... 60
11.10. Заклучок ........................................................................................................................ 62
12 ЕВРОПСКИОТ СУД НА ПРАВДАTA....................................................................... 62
12.1. Поим ................................................................................................................................ 62
12.2. Европскиот суд на правда низ времето........................................................................ 62
12.3. Принципи ........................................................................................................................ 63
12.3.1. Принцип на претходно одлучување ...................................................................... 63
12.3.2. Принципи на взаемно признавање......................................................................... 63
13 ЕВРОПСКИОТ СУД – СУД ОД ПРВА ИНСТАНЦА............................................. 64
13.1. Судии............................................................................................................................... 64
13.2. Претседател на судот ..................................................................................................... 64
13.3. Новини со Договорот од Ница: судење во совет и пленум........................................ 64
13.4. Заедништво и транспарентност на судот ..................................................................... 64
13.5. Генерални правобранители ........................................................................................... 65
13.6. Право на жалба ............................................................................................................... 65
13.7. Надлежност ..................................................................................................................... 65
13.8. Пресуди ........................................................................................................................... 66
13.9. Однос – правото на Заедниците и националните права ............................................. 66
13.10. Претходно одлучување пред Европскиот суд (по барање на национален суд) ..... 67
13.11. Тужби ............................................................................................................................ 67
13.11.1. Директни тужби..................................................................................................... 67
13.12. Право на жалба против одлуките на судот од прва инстанца.................................. 69
14 ЕВРОПСКИ СУД НА РЕВИЗОРИ ............................................................................. 69
14.1. Поим, структура и функционирање ............................................................................. 69
14.2. Основни функции на судот ........................................................................................... 70
15 ВИДОВИ ИЗВОРИ НА ПРАВОТО НА ЕВРОПСКАТА УНИЈА ......................... 70
15.1. Формално/неформално право ....................................................................................... 71
15.2. Неформално создаденото право ................................................................................... 71
15.3. Правниот систем и правните правила .......................................................................... 71
15.4. Извори на правото на заедниците................................................................................. 72
15.4.1. Примарно и секундарно право ............................................................................... 72
15.5. Хиерархија на правните извори.................................................................................... 72
15.6. Улогата на Примарното право ...................................................................................... 73
15.7. Улогата на Секундарното право ................................................................................... 73
15.7.1. Однос помеѓу еднакви одредби.............................................................................. 73
15.8. Национално право .......................................................................................................... 73
16 ПРИМАРНИ ИЗВОРИ НА ПРАВОТО НА ЕУ ........................................................ 74
16.1. Статус на примарното право на Заедниците ............................................................... 74
16.1.1. Поим и карактеристики........................................................................................... 74
16.2. Усвојување и измени (амандмани)............................................................................... 74
16.2.1. Оценка на валидноста на примарното право од судовите................................... 74
16.3. Преглед на примарното право на заедниците ............................................................. 75
16.3.1. Договори на Заедниците ......................................................................................... 75
16.3.2. Договори за измена на Договорите на Заедниците .............................................. 75
16.4. Протоколи ....................................................................................................................... 75
16.5. Договори за пристапување ............................................................................................ 75
16.6. Декларации ..................................................................................................................... 75
16.7. Конститутивни акти....................................................................................................... 76
16.8. Основачки договори....................................................................................................... 76
16.9. Измена и дополнување на Договорите......................................................................... 77
16.9.1. Каква е позицијата според меѓународното право?............................................... 77
16.9.2. Посебен облик на постапка за измена на Договорите-пристапувањето кон
Унијата на нови земји членки ............................................................................................ 78
17 СЕКУНДАРНИ ИЗВОРИ НА ПРАВОТО НА ЕЗ - ПРАВО СОЗДАВАНО ОД
ЗАЕДНИЦИТЕ .......................................................................................................................... 79
17.1. Основни акти на Заедниците......................................................................................... 79
17.1.1. Акти на институциите............................................................................................. 79
17.2. Регулативи: дефиниција и карактеристики ................................................................. 79
17.3. Директиви –дефиниција и карактеристики ................................................................. 80
17.4. Одлуки- Дефиниција и карактеристики....................................................................... 80
17.5. Препораки и мислења .................................................................................................... 81
17.5.1. Одредено правно дејство ........................................................................................ 81
17.5.2. Тешкотии.................................................................................................................. 81
18 ДРУГИ АКТИ НА ИНСТИТУЦИИТЕ...................................................................... 82
18.1. Други инструменти ........................................................................................................ 82
18.2. Одлуки Sui generis.......................................................................................................... 82
18.3. Необврзувачки акти ....................................................................................................... 82
18.4. Резолуции........................................................................................................................ 83
18.5. Еднострани декларации-изјави..................................................................................... 83
18.6. Институционални спогодби .......................................................................................... 83
18.7. Правна сила..................................................................................................................... 84
18.8. Акти на другите тела на Заедниците ............................................................................ 84
ДОГОВОРОТ ЗА УСТАВОТ НА ЕУ..................................................................................... 84
19 ЗАКОНСКИ И ИМПЛЕМЕНТИРАЧКИ АКТИ...................................................... 84
19.1. Разликување помеѓу правните инструменти............................................................... 84
19.2. Законски акти.................................................................................................................. 85
19.3. Заедничката надворешна и безбедносна политика ..................................................... 85
19.4. Незаконски акти ............................................................................................................. 85
19.5. Имплементирачки акти.................................................................................................. 86
20 АКТИ НА УНИЈАТА РАЗЛИЧНИ ОД АКТИТЕ НА ЕЗ И АКТИ ВО ВТОРИОТ
И ТРЕТИОТ СТОЛБ................................................................................................................ 86
20.1. Општо за актите на Унијата различни од актите на Заедниците............................... 86
20.1.1. Акти различни од актите на Заедниците............................................................... 86
20.1.2. Правото на Унијата ................................................................................................. 86
20.1.3. Уставна напомена .................................................................................................... 87
20.1.4. Примерот на Шенген земјите ................................................................................. 87
20.2. Меѓународното право .................................................................................................... 87
20.3. Конвенции склучувани помеѓу земјите членки .......................................................... 88
20.3.1. Толкување на конвенциите..................................................................................... 88
20.4. Конвенции од областа на Полициската и судска соработка во кривичните работи
(ПССК) ..................................................................................................................................... 88
20.4.1. Уставот на ЕУ .......................................................................................................... 89
20.5. Акти на Унијата во Вториот и Третиот столб............................................................. 89
20.5.1. Акти на Европскиот совет и на Советот во однос на Заедничката надворешна и
безбедносна лолитика и Полициската и судска соработка во кривичните работи....... 89
20.5.1.1. Видови инструменти ........................................................................................ 89
20.5.1.2. Заедничка позиција (Common position) .......................................................... 90
20.5.1.3. Здружена акција (Joint action).......................................................................... 90
20.5.1.4. Рамковна одлука (Framework decision)........................................................... 90
20.5.1.5. Одлука................................................................................................................ 90
20.5.1.6. Правно дејство .................................................................................................. 91
20.5.1.7. Судска преоценка на валидноста на актот ..................................................... 91
20.5.2. Меѓународни договори склучени од Унијата во врска со ЗНБП и ПССК......... 91
20.5.2.1. Договори склучени од Унијата........................................................................ 91
20.5.2.2.Уставот на ЕУ..................................................................................................... 92
21 ОПШТИ ПРАВНИ ПРИНЦИПИ................................................................................ 93
21.1. На кој начин општите принципи претставуваат избор на правото? ......................... 93
21.2. Меѓународни договори склучувани со трети страни ................................................. 94
21.3. Правен субјективитет..................................................................................................... 95
Регистар на поими .................................................................................................................... 96
ЛИТЕРАТУРА........................................................................................................................... 97
