Współczesne stosunki międzynarodowe odzwierciedlają całokształt relacji między ich uczestnikami państwowymi i pozapaństwowymi w płaszczyźnie politycznej, gospodarczej i społecznej. W toku złożonego procesu interakcji między poszczególnym uczestnikami stosunków międzynarodowych dochodzi do kształtowania wielu struktur, doprowadzając do określonych tendencji rozwoju w formie współpracy lub rywalizacji, bądź też napięć i konfl iktów w skali lokalnej, regionalnej i globalnej. Tendencje powyższe uległy przyspieszeniu w XXI wieku z powodu dynamicznego procesu globalizacji, obejmującego całą kulę ziemską oraz wpływającego na kształtowanie się nowego układu sił na arenie międzynarodowej. Dlatego też zrozumienie genezy, struktury, funkcji i głównych procesów politycznych współczesnego świata jest dużym wyzwaniem teoretycznym mającym również ważne znaczenie praktyczne.
Zespół autorów związanych z Katedrą Stosunków Międzynarodowych Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego (KAAFM) podjął przeto trud naukowej analizy współczesnych stosunków międzynarodowych w trzech częściach.
• Wprowadzenie do stosunków międzynarodowych (część I)
Ma charakter wprowadzający, ponieważ omawia podstawowe pojęcia i kategorie oraz teorie i metody badawcze dyscypliny naukowej o stosunkach międzynarodowych. Ponadto wyjaśnia wyczerpująco zarówno czynniki kształtujące stosunki międzynarodowe i defi niuje ich zróżnicowanych uczestników, jak też charakteryzuje zasady i formy współpracy międzynarodowej. Na koniec przedstawiono pojęcie oraz elementy składowe systemu międzynarodowego oraz jego teoretyczne i praktyczne aspekty funkcjonowania i ewolucji.
• Historia stosunków międzynarodowych 1919–1991 (Cześć II)
Ta część przedstawia genezę i ewolucję systemu dwubiegunowego, w tym różne tendencje i sprzeczności rozwoju politycznego świata i Europy, począwszy od postanowień Kongresu Wersalskiego (1919) do przezwyciężenia konfl iktu Wschód–Zachód i upadku bloku wschodniego oraz rozpadu ZSRR (1991). W ujęciu syntetycznym i chronologicznym omówiono zarówno ewolucję okresu międzywojennego 1919–1939, jak też dyplomatyczny przebieg II wojny światowej oraz jej polityczno-prawne następstwa (1939–1945). Dużo miejsca poświęcono kształtowaniu się systemu dwubiegunowego i jego elementów składowych oraz ewolucję systemu w różnych fazach zimnej wojny (1945–1989), czy procesowi dekolonizacji i ruchowi krajów niezaangażowanych oraz ukazaniu przesłanek i następstw wybranych konfl iktów postkolonialnych oraz dysproporcji Północ–Południe. Część II zamyka ocena i zestawienie przesłanek i następstw dla Europy przezwyciężenia konfl iktu Wschód–Zachód na przełomie lat 80. i 90. XX wieku.
• Międzynarodowe stosunki polityczne w XXI wieku (Część III)
W części trzeciej skoncentrowano się na ukazaniu ważniejszych mechanizmów funkcjonowania międzynarodowych stosunków politycznych w XXI wieku. W ośmiu rozdziałach przedstawiono kolejno: pojęcie oraz istotę nowego ładu międzynarodowego w dobie globalizacji, poszukiwanie nowej roli międzynarodowej USA jako mocarstwa globalnego, transformację NATO i współpracy transatlantyckiej, polityczne wyzwania integracji europejskiej, ewolucję współpracy i rozwoju Europy Środkowej i Południowo-Wschodniej, roli Rosji i obszaru postradzieckiego, nowej roli międzynarodowej Chin oraz omówiono temat – rola Polski w stosunkach międzynarodowych. Autorzy z uwagi na dynamikę zmian celowo nie obejmują systematyczną analizą wydarzeń związanych z eskalacją kryzysu ukraińskiego.
Tom Międzynarodowe stosunki polityczne w XXI wieku kończy bibliografi a cytowana dla całej edycji, stanowiąca cenną pomoc w dotarciu do źródeł oraz wybranych pozycji specjalistycznych, pozwalająca na pogłębienie i poszerzenie wiedzy na temat teorii oraz ewolucji współczesnych stosunków międzynarodowych.
Author(s): Erhard Cziomer (red.)
Publisher: Oficyna Wydawnicza AFM
Year: 2015
Language: Polish
Pages: 187
City: Kraków
Tags: stosunki międzynarodowe; polityka; politologia
Wstęp (Erhard Cziomer) ..............................................................................................7
Wykaz skrótów ...........................................................................................................9
Rozdział 7. Tendencje rozwoju systemu międzynarodowego
w latach 1919–1945 ......................................................................................... 11
7.1. Geneza i ewolucja systemu wersalsko-waszyngtońskiego ........................... 11
7.2. Kształtowanie się nowego układu sił międzynarodowych
do końca II wojny światowej ............................................................................ 20
7.3. Zasadnicze decyzje wielkich mocarstw w sprawie Niemiec
oraz ich sojuszników 1943–1945 .................................................................... 25
Rozdział 8. Przesłanki i istota kształtowania się konfl iktu Wschód–Zachód ......... 34
8.1. Pojęcie, przyczyny i fazy przebiegu zimnej wojny ......................................... 34
8.2. Ewolucja ugrupowań polityczno-militarnych w konfl ikcie Wschód–Zachód
do końca lat 60 ................................................................................................. 41
8.3. Geneza i ewolucja bloku wschodniego ......................................................... 46
8.4. Strategia i taktyka USA oraz ZSRR w kształtowaniu zimnej wojny ............... 51
Rozdział 9. Ewolucja problemu niemieckiego w konfl ikcie Wschód–Zachód
do końca lat 60. ................................................................................................ 55
9.1. Polityka wielkich mocarstw w kwesƟ i niemieckiej ...................................... 56
9.2. Pierwszy kryzys berliński i powstanie dwóch państw niemieckich
1948–1949 ........................................................................................................ 57
9.3. Plany zjednoczenia Niemiec do 1959 r. ......................................................... 59
9.4. Polityka niemiecka RFN i NRD a sprawa bezpieczeństwa w Europie
do końca lat 60. ............................................................................................... 66
Rozdział 10. Dekolonizacja i Ruch Krajów Niezaangażowanych............................ 73
10.1. Przyczyny rozpadu systemu kolonialnego po 1945 roku ............................. 73
10.2. Główne etapy i problemy dekolonizacji ........................................................ 77
10.3. Ruch Państw Niezaangażowanych ................................................................ 87
10.4. Ścieranie się interesów państw zachodnich i bloku wschodniego
oraz krajów rozwijających się, a działania ONZ .................................................92
Rozdział 11. Przesłanki i następstwa konfl iktów postkolonialnych
i dysproporcji rozwoju Północ–Południe ............................................................97
11.1. Przyczyny i następstwa wybranych konfl iktów regionalnych
w okresie zimnej wojny ......................................................................................98
11.2. Dysproporcje rozwojowe i główne powody konfl iktu Północ–Południe ..... 126
Rozdział 12. Rola i znaczenie odprężenia Wschód–Zachód w latach 70. i 80. ....... 134
12.1. Pojęcie i główne fazy polityki odprężenia ..................................................... 134
12.2. Rola dialogu odprężeniowego oraz porozumień rozbrojeniowych
USA–ZSRR ......................................................................................................... 136
12.3. Normalizacja stosunków między RFN a krajami bloku wschodniego,
a proces odprężenia w ramach KBWE ............................................................ 140
12.4. Proces odprężenia w ramach KBWE ............................................................ 148
Rozdział 13. Przesłanki i następstwa przezwyciężenia konfl iktu Wschód–Zachód
na przełomie lat 80. i 90. .................................................................................. 154
13.1. Implikacje drugiej fazy odprężenia Wschód–Zachód dla ewolucji
oraz pogłębienia się dyferencjacji bloku wschodniego................................... 154
13.2. Współzależność postępującego rozkładu realnego socjalizmu
w krajach Europy Środkowo-Wschodniej a zjednoczeniem Niemiec
i rozpadem ZSRR 1989–1991 ........................................................................... 158
13.3. Następstwa przezwyciężenia konfl iktu Wschód–Zachód ............................. 168
Bibliografi a cytowana ............................................................................................ 175
Noty o autorach ...................................................................................................... 185
