Współczesny język polski

This document was uploaded by one of our users. The uploader already confirmed that they had the permission to publish it. If you are author/publisher or own the copyright of this documents, please report to us by using this DMCA report form.

Simply click on the Download Book button.

Yes, Book downloads on Ebookily are 100% Free.

Sometimes the book is free on Amazon As well, so go ahead and hit "Search on Amazon"

Tom WSPÓŁCZESNY JĘZYK POLSKI daje całościowy obraz stanu polszczyzny końca XX wieku w kontekście kultury narodowej - Język jest opisany nie tylko jako narzędzie komunikacji, lecz także jako wartość kulturowa i podstawa tożsamości narodowej, jako świadectwo wspólnotowej konceptualizaji rzeczywistości i nośnik obrazu świata, źródło wiedzy o człowieku - Przystępnie, bez nadmiaru specjalistycznych terminów, w ujednoliconym układzie, z dodatkiem wskazówek bibliograficznych zostały przedstawione takie zagadnienia podejmowane przez współczesną lingwistykę antropologiczną i kognitywną, a równocześnie ważne dla dydaktyki języka ojczystego na różnych poziomach nauczania, jak: kultura języka i norma językowa; odmiany i główne style językowe; nowomowa i język poezji; akty i gatunki mowy, etykieta językowa, problemu tekstu; słownictwo, frazeologia i stereotypy jako narzędzia interpretacji świata; nazwy własne - osobowe i geograficzne; kategorie gramatyczne i zjawiska fonologiczne; aspekty ilościowe języka; kontakty języka polskiego z innymi językami, internacjonalizmy; język polski za granicą; słowniki, językoznawstwo polskie w XX wieku. Tom jest przeznaczony dla studentów polonistyki, ale też innych kierunków filologicznych, a nawet szerzej - humanistycznych. W 40 rozdziałach książki wypowiada się 35 najlepszych specjalistów z wszystkich najważniejszych ośrodków naukowych w Polsce: Irena Bajerowa, Stanisław Barańczak, Jerzy Bartmiński, Wojciech Chlebda, Teresa Dobrzyńska, Kazimierz Feleszko, Stanisław Gajda, Michał Głowiński, Stanisław Grabias, Renata Grzegorczykowa, Kwiryna Handke, Ryszard Handke, Czesław Kosyl, Andrzej M. Lewicki, Jolanta Maćkiewicz, Małgorzata Marcjanik, Andrzej Markowski, Jan Miodek, Franciszek Nieckula, Kazimierz Ożóg, Anna Pajdzińska, Jolanta Panasiuk, Tadeusz Piotrowski, Jadwiga Puzynina, Janusz Rieger, Ewa Rzetelska-Feleszko, Jadwiga Sambor, Janusz Siatkowski, Teresa Smółkowa, Jolanta Szpyra-Kozłowska, Bogdan Szymanek, Bogdan Walczak, Maria Wojtak, Dorota Zdunkiewicz - w większości uczestnicy ogólnopolskiego konserwatorium „Język a kultura" działającego nieprzerwanie od roku 1985.

Author(s): Bartmiński J.; et al.
Edition: 1
Publisher: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej
Year: 2001

Language: Polish
Commentary: Zrobiono w ScanKromsator’ie. Dodano spis treści elektroniczny. MD5 oryginalnego skanu książki: 8F22EF4C5E232A37CF450D2D49653DE8
Pages: 695
City: Lublin

Od Redaktora

Język w kontekście kultury —— Jerzy Bartmiński

Potrzeba nowego spojrzenia na język. -Język - dobro wspólne. -Język podstawą tożsamości narodowej. - Kanon języka. -Język a kultura. - Odmiany i style języka miarą bogactwa kultury. - Kulturowe funkcje języka. - Bibliografia

STAN WSPÓŁCZESNEJ POLSZCZYZNY

Język ogólnopolski XX wieku — Irena Bajerowa

Sytuacja języka ogólnopolskiego w XX wieku i problemy jego rozwoju. - Główne cechy języka ogólnopolskiego XX wieku. - Bibliografia

Kultura języka —— Andrzej Markowski, Jadwiga Puzynina

Język w życiu jednostki i społeczeństwa. - Właściwe użycie języka. - Poprawność, norma i jej odmiany. - Wewnątrzjęzykowe kryteria poprawności: funkcjonalność i zgodność z systemem. -Kryteria zewnątrzjęzykowe: narodowe, logiczne, autorytetu i uzusu. - Pojęcie błędów i usterek językowych. - Sprawność językowa i sposoby jej osiągania. - Poradnictwo językowe w Polsce. - Bibliografia

O normie językowej — Jan Miodek

Socjologiczne, Wewnątrzjęzykowe i funkcjonalne ujęcia normy. - Norma a kodyfikacja, norma a uzus. - Wariancja normy. - Norma gramatyczna i norma stylistyczna. - Błąd językowy. - Norma skodyfikowana i zwyczajowa współczesnego języka polskiego. - Bibliografia

ODMIANY I STYLE

Ustna odmiana języka ogólnego —— Kazimierz Ożóg

Wstęp. - Wydzielenie ustnej odmiany języka ogólnego. - Cechy charakterystyczne. - Substancja foniczna. - Subkod prozodyczny. - Właściwości odmiany ustnej wynikające ze specyfiki komunikacji „twarzą w twarz". - Zróżnicowanie wypowiedzi ustnych. - Oficjalny i nieoficjalny wariant ustnej odmiany polszczyzny ogólnej. - Bibliografia

Język ustny a język pisany — Franciszek Nieckula

Zagadnienia definicyjne. - Mówienie i pisanie. - Cechy komunikacji ustnej i pisanej. - Zasięg komunikacji mówionej i pisanej. - Komunikacja ustna i pisana w aspekcie historycznym. - Znaczenie druku dla języka i kultury. - Inne fakty kulturowe związane z pismem. - Różnice między językiem ustnym i pisanym. - O szczególnych rodzajach i zastosowaniach pisma. - Niektóre zjawiska z pogranicza mowy i pisma. - Bibliografia

Styl potoczny —— Jerzy Bartmiński

Pierwszy język człowieka. - Styl potoczny - centrum systemu stylowego języka. - Potoczność w ustnej i pisanej odmianie języka. - Składniki potocznego obrazu świata. - Pierwsze zróżnicowanie stylu potocznego: rejestry neutralny i emocjonalny. - Drugie zróżnicowanie stylu potocznego: rejestry swobodny i staranny. - Wartości stylu potocznego. - Niektóre mechanizmy porządkujące: kolekcja, scenariusz, typizacja. - Trzy główne opozycje potoczności. - Spór o potoczność w języku i w kulturze. - Bibliografia

Styl artystyczny — Ryszard Handke

Charakterystyka ogólna. - Lingwistyczne ujęcie stylu artystycznego (Kuryłowicz). - Prob-lematyczność koncepcji lingwistycznej. - Nowsze poglądy (Sławiński). - Kontrowersje i propozycje. - Bibliografia

Użycie języka w poezji: zwięzłość i wieloznaczność — Stanisław Barańczak

Styl urzędowy —— Maria Wojtak

Charakterystyka ogólna. - Dyrektywność tekstów urzędowych. - Bezosobowy charakter wypowiedzi. - Dążenie do precyzji. - Standaryzacja tekstów. - Kultura języka urzędowego. - Bibliografia

Nowomowa —— Michał Głowiński

Język międzynarodowego komunizmu. - Właściwości nowomowy. -Język kampanii - język normalki. - Geneza i ewolucje nowomowy. - Bibliografia

Styl naukowy — Stanisław Gajda

Styl naukowy i jego socjokukurowy kontekst. - Terminologia i inne językowe wykładniki stylu naukowego. - Gatunki tekstu naukowego. - Dydaktyczna i popularnonaukowa odmiana stylu naukowego. - Kultura języka naukowego. - Ewolucja mechanizmów komunikacji naukowej. - Bibliografia

Terytorialne odmiany polszczyzny —— Kwiryna Handke

Główne dialekty i ich cechy systemowe. - Leksykalne kryteria podziałów. - Gwary przejściowe i mieszane. - Społeczna pozycja gwar dzisiaj. - Kulturowa wartość gwar ludowych. - Słownictwo zwierciadłem kultury. - Nowe funkcje gwary. - Odmiany regionalne języka polskiego. - Bibliografia

Ludowy styl artystyczny —— Jerzy Bartmiński

Dwie perspektywy. - Odrębność funkcjonalna i strukturalna. - Ludowy styl poetycki jako in-terdialekt. - Formuhczność. - Pierwsze źródło odrębności: potrzeby śpiewu. - Drugie źródło odrębności: potrzeby rytmu. - Podstawowe źródło odrębności: potrzeby estetyczne. - Powtórzenie, paralelizm, symbol. - Wzorce tekstowe. - Ewolucja ludowego stylu poetyckiego. - Bibliografia

Środowiskowe i zawodowe odmiany języka - socjolekty — Stanisław Grabias . Pojęcie socjolektu. - O historii polskich socjolektów. - Socjolekty w społecznych układach komunikacyjnych. - Kategorie socjolektalne. - Typologia socjolektów. - Socjolekty - źródło wyrazów dla polszczyzny literackiej i języka potocznego. - Bibliografia

PROBLEMY TEKSTU I WYPOWIEDZI

Gatunkowe wzorce wypowiedzi — Stanisław Gajda

Gatunek jako konwencja kulturowo-językowa. - Zarys dziejów refleksji genologicznej. - Wzorzec językowy a komunikacja językowa. - Gatunkowa systematyzacja tekstów. - Bibliografia

Akty mowy — Dorota Zdunkiewicz

Rys historyczny. - Performatywy i konstatacje. - Składniki aktu mowy. – Akty bezpośrednie i pośrednie. - Mechanizmy dekodowania pośrednich aktów mowy - teoria implikatur konwersacyjnych. - Klasyfikacja aktów mowy. - Warunki skuteczności aktów mowy. - Kulturowe uwarunkowanie aktów mowy. - Bibliografia

Etykieta językowa — Małgorzata Marcjanik

Definicja. Typy aktów etykiety językowej. - Struktura dialogowa. - Zróżnicowanie formalno-językowe. - Zróżnicowanie pragmatycznojęzykowe. - Tendencje rozwojowe polskiej etykiety językowej w XX wieku. - Bibliografia

Tekst — Teresa Dobrzyńska

Pojęcie tekstu. - Zdanie w tekście. - Tekst - całościowy komunikat. - Mechanizmy spójności tekstu. - Typy tekstów i gatunki mowy. - Tekst jako przedmiot badań różnych dyscyplin naukowych. - Bibliografia

SŁOWNICTWO I GRAMATYKA

Frazeologia —— Andrzej Maria Lewicki, Anna Pajdzińska

Typologia związków frazeologicznych. - Źródła frazeologizmów. - Funkcje frazeologizmów. -Świat przez pryzmat frazeologizmów. - Bibliografia

Frazematyka — Wojciech Chlebda

Pole badawcze frazematyki. - Rodzaje odtworzeń. - Pragmatyczny aspekt frazematyki. - Bibliografia

Słownictwo jako interpretacja świata —— Ryszard Tokarski

Wprowadzenie. - Zewnętrzne i wewnętrzne uwarunkowania znaczeniowej strony słownictwa. - Znaczenie słowa - kategoryzacja i wartościowanie. - Metafora i metonimia w słowniku. - Pola znaczeniowe. - Językowy obraz świata - przybliżenia. - Bibliografia

Stereotypy językowe — Jerzy Bartmiński, Jolanta Panasiuk

Z historii terminu i pojęcia. - Stereotyp a nazwa. - Stereotyp a znaczenie słowa. - Forma podstawowa stereotypu. - Składniki poznawcze i emocjonalne. - Odmiany stereotypów. - Wykładniki językowe stereotypizacji. - Stereotypy jako składniki językowego obrazu świata. -Podsumowanie. - Bibliografia

Nowe słownictwo polskie —— Teresa Smółkowa

Nowe potrzeby - nowe wyrazy. - Nazwy abstrakcyjne. - Nazwy przedmiotów, osób, miejsc. -Przymiotnikowe nazwy cech. - Proporcje ilościowe. - Bibliografia

Nazwy własne — Ewa Rzetelska-Feleszko

Charakterystyka nazw własnych. - Znaczenie nazw własnych. - Gramatyka nazw własnych. -Bibliografia

Nazwy geograficzne — Ewa Rzetelska-Feleszko

Nazwy terenowe. - Nazwy miejscowe. - Nazwy wodne. - Toponimia miejska. - Bibliografia

Nazwy osobowe —— Czesław Kosyl

Imiona. - Nazwiska. - Przezwiska. - Bibliografia

Chrematonimy —— Czesław Kosyl

Odrębność chrematonimów wśród nazw własnych. - Grupy chrematonimów. - Serie chrema-tonimów. - Bibliografia

Kategorie gramatyczne — Renata Grzegorczykowa

Pojęcie kategorii gramatycznej. - Relatywizm kategorii gramatycznych. - Kategorie gramatyczne współczesnej polszczyzny. - Kategorie pojęciowe wyrażane pozagramatyczme. - Bibliografia

Kategorie słowotwórcze w perspektywie kognitywnej — Renata Grzegorczykowa, Bogdan Szymanek

Wprowadzenie. - Pojęcie kategorii słowotwórczej w dziejach myśli językoznawczej. - Kategorie pojęciowe wyrażane słowotwórczo. - Bibliografia

Fonologia - system dźwiękowy języka ——Jolanta Szpyra-Kozłowska

Fonologia, jej przedmiot, krótka historia i działy. - Allofonia. - Fonotaktyka. - Allomorfia (alternacje morfologiczne). - Procesy fonologiczne. - Inne aspekty działania systemu fonolo-gicznego. - Bibliografia

ASPEKTY ILOŚCIOWE SYSTEMU JĘZYKA

Język polski w świetle statystyki —— Jadwiga Sambor

Częstość fonemów. - Częstość liter oraz połączeń literowych. - Entropia i redundancja w języku. Polszczyzna jako język spółgłoskowy. - Struktura informacyjna tekstu. - Probabilistyczny model tworzenia tekstu. - Statystyka części mowy w słowniku i w tekstach. - Liczebność typów słowotwórczych. - Liczebność składników zdania. - Liczebność słownictwa w języku i w słownikach. - Częstości wyrazów i „strefy leksyki". - Statystyczne prawa językowe. - Wyrazy tematyczne i wyrazy-klucze. - Gniazda leksykalne i gniazda pojęciowe. - Bibliografia

KONTAKTY JĘZYKOWE

Kontakty polszczyzny z językami niesłowiańskimi — Bogdan Walczak

Elementy obce w języku. - Językowe wpływy łaciny. - Związki językowe polsko-niemieckie. - Zapożyczenia włoskie. - Wpływy węgierskie i turko-tatarskie. - Oddziaływanie języka francuskiego. - Wpływy angielskie. - Zapożyczenia sztuczne i egzotyzmy. - Wpływy obce w języku współczesnym. - Bibliografia

Kontakty polszczyzny z językami słowiańskimi — Janusz Rieger, Janusz Siatkowski Kontakty polsko-czeskie. - Kontakty polsko-ukraińskie i polsko-białoruskie. - Kontakty pol-sko-rosyjskie. - Bibliografia

Wyrazy międzynarodowe (internacjonalizmy) we współczesnym języku polskim —— Jolanta Maćkiewicz

Europejska wspólnota słownikowa. - Wyrazy międzynarodowe. - Pograniczny charakter polszczyzny. - Bibliografia

JEŻYK POLSKI ZA GRANICA

Język polski na Zachodzie —— Bogdan Walczak

Wprowadzenie. - Emigracja zarobkowa i polityczna. - Zmiana funkcji polszczyzny a rola języka kraju osiedlenia. - Liczebność środowisk polonijnych. - Język polonijny - przenikanie obcych elementów. - Bibliografia

Język polski na Wschodzie — Janusz Rieger

Polacy na Wschodzie. - Rodowód i dzieje polszczyzny na Kresach. - Wiek XX. - Polszczyzna na Kresach dziś. - Polszczyzna kresowa. - Dialekt poludniowokresowy. - Dialekt pólnocno-kresowy. - Bibliografia

Język polski w Czechach i na Słowacji —— Janusz Rieger

Język polski na ziemiach rumuńskich i południowosłowiańskich —— Kazimierz Feleszko

NAUKA O JĘZYKU

Słowniki języka polskiego — Tadeusz Piotrowski

Terminologia. Słowniki a kultura. - Słowniki ogólne języka polskiego. - Słowniki ortograficzne, wyrazów obcych i synonimów. - Słowniki specjalistyczne. - Ogólna ocena leksykografii polskiej XX wieku. - Bibliografia

Językoznawstwo polskie w XX wieku — Andrzej Maria Lewicki

Kształtowanie środowiska naukowego. Lata 1900-1925. - Kontynuacja i rozwój. Lata 1925-1958. - Przełom strukturalistyczny w językoznawstwie polskim. Lata 1958-1975. - Nowe perspektywy. Niektóre kierunki badań lingwistycznych po 1975 roku. - Posłowie w 2000 roku. -Bibliografia

Indeks nazwisk

Indeks terminów i pojęć

Noty o autorach